Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, một kỳ quan thiên nhiên độc đáo nằm tại tỉnh Quảng Bình, Việt Nam, đã khắc sâu tên mình trên bản đồ di sản toàn cầu. Được UNESCO chính thức ghi danh không chỉ một mà đến hai lần vào Danh mục Di sản Thế giới, Phong Nha-Kẻ Bàng đã trở thành biểu tượng của sự đa dạng sinh học và giá trị địa chất – địa mạo nổi bật. Vậy, chính xác thì vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng là di sản gì và những giá trị nào đã khiến nơi đây đạt được vị thế đặc biệt này? Bài viết sẽ khám phá chi tiết về loại hình, tiêu chí và hành trình công nhận di sản của một trong những khu bảo tồn thiên nhiên hùng vĩ nhất Việt Nam.
Hành trình trở thành Di sản Thiên nhiên Thế giới lần đầu (2003)
Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng lần đầu tiên được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 2003. Sự công nhận ban đầu này dựa trên tiêu chí (viii) về địa chất – địa mạo. Khu vực được đánh giá cao nhờ hệ thống karst cổ đại với cấu trúc phức tạp, độc đáo, minh chứng cho quá trình hình thành trái đất qua hàng triệu năm. Những hang động kỳ vĩ, với thạch nhũ và măng đá tráng lệ, đã làm say lòng các nhà khoa học và du khách từ khắp nơi trên thế giới.
Mở rộng diện tích và công nhận lần thứ hai (2015)
Trong quá trình quản lý và nghiên cứu, các chuyên gia nhận thấy Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng còn ẩn chứa những giá trị nổi bật toàn cầu về đa dạng sinh học, cần được bảo vệ theo các quy định của Công ước Di sản Thế giới và pháp luật Việt Nam. Đáp lại nhận định này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1062/QĐ-TTg ngày 05 tháng 7 năm 2013, mở rộng diện tích Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng từ 85.754ha lên 123.326ha.
Trên cơ sở diện tích mở rộng này, Việt Nam đã xây dựng hồ sơ đề cử lần thứ hai, tập trung vào các giá trị sinh học và hệ sinh thái. Vào lúc 17 giờ 24 phút (giờ Việt Nam) ngày 03 tháng 7 năm 2015, tại thành phố Bonn, Cộng hòa Liên bang Đức, Ủy ban Di sản Thế giới UNESCO đã chính thức công nhận lần thứ hai Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng là Di sản Thiên nhiên Thế giới, bổ sung thêm các tiêu chí về đa dạng sinh học.
Giá trị Nổi bật Toàn cầu của Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng
Việc được UNESCO ghi danh lần thứ hai đã khẳng định mạnh mẽ hơn nữa giá trị Nổi bật Toàn cầu của Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, dựa trên 03 tiêu chí quan trọng quy định tại Hướng dẫn thực hiện Công ước Di sản Thế giới:
1. Đạt được các tiêu chí về địa chất – địa mạo và đa dạng sinh học
- Tiêu chí (viii): Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng góp phần mang lại những hiểu biết về địa chất, địa mạo và các thời kỳ lịch sử của khu vực. Hệ thống hang động khổng lồ, đặc biệt là hang Sơn Đoòng – được đánh giá là hang ngầm tự nhiên lớn nhất thế giới, là bằng chứng sống động về sự thay đổi của các hệ thống sông ngầm và quá trình hình thành nhũ đá kỳ thú. Cảnh quan thiên nhiên nơi đây vô cùng hấp dẫn và mang giá trị khoa học to lớn.
- Tiêu chí (ix): Hệ sinh thái hang động và các loài động, thực vật sinh sống tại Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng vô cùng độc đáo, trong đó có nhiều loài đứng trước nguy cơ tuyệt chủng và sống phụ thuộc vào hệ thống hang động. Di sản được bao phủ 84% diện tích rừng đặc dụng, với hệ thống sinh thái rừng mưa nhiệt đới có tầm quan trọng toàn cầu, đóng góp vào quá trình tiến hóa sinh học và sinh thái.
- Tiêu chí (x): Khu vực có hệ thống đa dạng sinh học phong phú. Với hơn 2.700 loài cây và 800 loài thực vật, trong đó có 133 loài cây và 104 loài thực vật đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng toàn cầu, Phong Nha-Kẻ Bàng là một trong những trung tâm đa dạng sinh học hàng đầu thế giới, là nơi cư trú của nhiều loài quý hiếm.
2. Đảm bảo tính toàn vẹn
Di sản Phong Nha-Kẻ Bàng đã được bảo vệ một cách toàn diện, giữ nguyên các yếu tố tự nhiên và giá trị sinh thái đặc trưng, không bị suy thoái bởi các tác động bên ngoài.
3. Đã thực thi và bảo đảm thực thi đầy đủ việc bảo vệ, quản lý di sản
Chính phủ Việt Nam và các cơ quan liên quan đã có những nỗ lực vượt bậc trong việc xây dựng và áp dụng các chính sách, biện pháp quản lý hiệu quả, đảm bảo tính bền vững của di sản trước những tác động của thiên nhiên và con người.
Nỗ lực bảo tồn và khẳng định vị thế
Để Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng đạt được vị thế Di sản Thiên nhiên Thế giới kép, là kết quả của nhiều năm nỗ lực không ngừng nghỉ từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình cùng các Bộ, ngành liên quan và các nhà khoa học trong nước, quốc tế. Những nỗ lực này đã góp phần bảo vệ, gìn giữ Giá trị Nổi bật Toàn cầu của di sản, khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc bảo vệ các di sản văn hóa và thiên nhiên không chỉ của đất nước mà còn của toàn nhân loại.
Kết luận
Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng tự hào là một Di sản Thiên nhiên Thế giới độc đáo, được UNESCO công nhận hai lần với các tiêu chí nổi bật về địa chất – địa mạo và đa dạng sinh học. Nơi đây không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là kho tàng nghiên cứu khoa học vô giá, minh chứng cho sự kỳ vĩ của thiên nhiên và những nỗ lực không ngừng của Việt Nam trong công tác bảo tồn di sản. Với những giá trị vượt trội, Phong Nha-Kẻ Bàng xứng đáng là niềm tự hào của Việt Nam và là tài sản quý giá của toàn nhân loại.
Tài liệu tham khảo:
UNESCO chính thức ghi danh lần thứ 2 Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng vào Danh mục Di sản Thế giới
