Copyright là gì? Tất tần tật về Bản quyền, Điều kiện & Mức phạt bạn cần biết

Copyright (bản quyền) đã trở thành một khái niệm quen thuộc, đặc biệt đối với những người hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo như nhà văn, nhạc sĩ, thiết kế hay nhà phát triển phần mềm. Tuy nhiên, đối với nhiều người, thuật ngữ này vẫn còn khá xa lạ và ẩn chứa nhiều điều cần tìm hiểu. Trong bối cảnh sự sáng tạo không ngừng nghỉ và môi trường số phát triển mạnh mẽ, việc nắm vững Copyright là gì và các quy định liên quan là vô cùng cần thiết để bảo vệ tài sản trí tuệ. Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu tìm hiểu về Copyright, từ định nghĩa cơ bản đến các quyền, đối tượng áp dụng và điều kiện để tác phẩm được bảo hộ.

Copyright là gì?

Copyright, hay bản quyền, là một hình thức bảo vệ pháp lý được thiết lập cho các tác phẩm sáng tạo. Hiểu đơn giản, Copyright giống như một quyền sở hữu trí tuệ, nhằm bảo vệ tác phẩm gốc và quyền của tác giả đối với tác phẩm đó.

Copyright được áp dụng rộng rãi cho nhiều loại hình tác phẩm, bao gồm nhưng không giới hạn ở: sách, bài hát, phim ảnh, tranh ảnh, phần mềm máy tính, v.v.. Khi một tác phẩm được bảo hộ bởi Copyright, tác giả của tác phẩm đó sẽ có quyền kiểm soát toàn bộ quá trình sao chép, biểu diễn, hoặc sử dụng tác phẩm làm cơ sở để tạo ra một tác phẩm mới (tác phẩm phái sinh). Đồng thời, quyền này cũng cho phép tác giả khai thác và kinh doanh tác phẩm để thu lợi nhuận.

Theo Công ước Berne, khi một tác phẩm được đăng ký bản quyền, thời hạn bảo vệ quyền tác giả tối thiểu sẽ kéo dài suốt cuộc đời tác giả và thêm 50 năm sau khi tác giả qua đời. Sau khi thời gian bảo hộ kết thúc, tác phẩm sẽ chính thức trở thành tài sản công cộng. Ký tự biểu trưng cho Copyright là ©.

Quyền tác giả bao gồm những quyền nào?

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, cụ thể là Điều 22 và 23 của Bộ Luật Dân sự 2005, Nghị định 100/NĐ-CP/2006 của Chính phủ và Luật Sở hữu trí tuệ, quyền tác giả được chia thành hai nhóm chính: quyền nhân thân và quyền tài sản.

Quyền nhân thân

Quyền nhân thân là những quyền gắn liền với cá nhân tác giả, không thể chuyển giao, bao gồm:

• Đặt tên cho tác phẩm: Quyền này không áp dụng đối với tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác.
• Đứng tên thật hoặc bút danh: Tác giả có quyền đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, và được xướng tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố hoặc sử dụng.
• Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố: Tác giả có quyền quyết định thời điểm và hình thức công bố tác phẩm của mình.
• Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm: Tác giả có quyền ngăn chặn người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào, trừ trường hợp có sự thỏa thuận rõ ràng với tác giả.
• Đối với tác phẩm là chương trình máy tính: Tác giả và nhà đầu tư sản xuất có thể thỏa thuận về việc đặt tên và phát triển chương trình.

Quyền tài sản

Quyền tài sản là những quyền liên quan đến việc khai thác giá trị kinh tế của tác phẩm, có thể được chuyển nhượng, bao gồm:

• Làm tác phẩm phái sinh: Quyền tạo ra các tác phẩm mới dựa trên tác phẩm gốc.
• Biểu diễn tác phẩm trước công chúng: Chủ sở hữu quyền tác giả có quyền tự mình hoặc cho phép người khác thực hiện biểu diễn tác phẩm một cách trực tiếp, gián tiếp, hoặc thông qua các phương tiện kỹ thuật để công chúng có thể tiếp cận.
• Sao chép tác phẩm: Quyền thực hiện hoặc cho phép người khác sao chép tác phẩm bằng nhiều phương tiện và hình thức khác nhau.
• Phân phối bản gốc hoặc bản sao tác phẩm: Chủ sở hữu có quyền phân phối tác phẩm đến công chúng với mục đích bán, cho thuê hoặc chuyển nhượng. Đối với tác phẩm tạo hình và tác phẩm nhiếp ảnh, quyền phân phối còn bao gồm trưng bày và triển lãm trước công chúng.
• Truyền đạt tác phẩm đến công chúng: Quyền truyền đạt tác phẩm đến công chúng thông qua phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác, nhằm mục đích giúp công chúng tiếp cận tác phẩm ở bất kỳ địa điểm và thời gian mà họ mong muốn.
• Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính: Quyền cho thuê các bản gốc hoặc bản sao này trong một thời hạn nhất định.

Những đối tượng được áp dụng và không được áp dụng Copyright

Copyright được áp dụng cho những đối tượng nào?

Copyright bảo hộ nhiều loại hình tác phẩm, từ chữ viết, âm thanh đến hình ảnh, miễn là chúng thể hiện tính sáng tạo và độc đáo. Các đối tượng được bảo hộ bởi quyền tác giả bao gồm:

• Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự.
• Bài giảng, bài phát biểu và các bài nói khác.
• Tác phẩm báo chí.
• Tác phẩm âm nhạc.
• Tác phẩm sân khấu (kịch, chèo, cải lương, vũ kịch, xiếc, múa, v.v.).
• Tác phẩm điện ảnh và các tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự.
• Tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng.
• Tác phẩm nhiếp ảnh.
• Tác phẩm kiến trúc.
• Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ có liên quan đến địa hình, các loại công trình khoa học và kiến trúc.
• Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian.
• Chương trình máy tính.
• Tác phẩm phái sinh (lưu ý: tác phẩm phái sinh tuyệt đối không được làm phương hại đến quyền tác giả của tác phẩm gốc đã được sử dụng để làm tác phẩm phái sinh).

Các đối tượng không được áp dụng Copyright

Mặc dù Copyright có mục đích bảo vệ bản quyền cho các tác phẩm sáng tạo, nhưng vẫn có một số đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ của quyền tác giả, bởi những lý do cụ thể:

• Tin tức thời sự: Các thông tin báo chí ngắn hàng ngày chỉ mang tính chất đưa tin, không có tính sáng tạo đặc trưng của tác phẩm, do đó không được bảo hộ.
• Các văn bản hành chính: Bao gồm văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản thuộc lĩnh vực tư pháp, v.v.. Những văn bản này thuộc quyền quản lý của nhà nước, có phạm vi tác động trên toàn bộ lãnh thổ và cần được phổ biến rộng rãi để mọi người biết và tuân thủ.
• Các đối tượng như khái niệm, nguyên lý, số liệu, quy trình: Những đối tượng này mang tính chất cung cấp thông tin, kiến thức chung, cần được phổ biến rộng rãi để phục vụ cộng đồng và sự phát triển chung của xã hội.

Điều kiện để tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

Một tác phẩm muốn được bảo hộ quyền tác giả phải đáp ứng các điều kiện về cả bản thân tác phẩm và tư cách của tác giả.

Về tác phẩm

• Tác phẩm là kết quả của hoạt động sáng tạo: Tác phẩm phải là thành quả của quá trình tìm hiểu, suy nghĩ và sáng tạo của tác giả, mang giá trị tinh thần, phong phú và chất lượng. Điều cốt yếu là tác phẩm phải do chính tác giả sáng tạo ra, không được sao chép từ tác phẩm của người khác.
• Tác phẩm phải được thể hiện ở một hình thức vật chất nhất định: Các ý tưởng sáng tạo nếu chỉ tồn tại trong tâm trí tác giả mà chưa được thể hiện ra bên ngoài sẽ không có cơ sở để thừa nhận và bảo hộ. Tác phẩm chỉ được bảo hộ khi đã được vật chất hóa, giúp người khác có thể nhận biết. Pháp luật Việt Nam hiện nay không giới hạn về hình thức vật chất thể hiện tác phẩm, có thể là sách, báo, trang tin điện tử hoặc các vật liệu khác.
• Tác phẩm phải thuộc lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học: Các tác phẩm được công nhận quyền tác giả phải thuộc các lĩnh vực này, vì chúng chứa đựng những nội dung tạo ra giá trị tinh thần cho xã hội và được pháp luật ghi nhận.

Về tác giả

• Tác giả là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm và là chủ sở hữu quyền tác giả.
• Tác giả có thể là tổ chức hoặc cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam và chưa công bố ở bất kỳ quốc gia nào khác.
• Tác giả là tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc nước ngoài có tác phẩm được công bố đồng thời tại Việt Nam trong vòng 30 ngày kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên tại nước khác.
• Tác giả là tổ chức, cá nhân nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo điều ước quốc tế về quyền tác giả mà Việt Nam là thành viên.

Những câu hỏi thường gặp về Copyright

Phạm vi bảo hộ của Copyright là gì?

Phạm vi bảo hộ của Copyright được áp dụng cho các tác phẩm mang tính sáng tạo, trí tuệ, nghệ thuật như các tác phẩm văn học, bài thơ, lời bài hát, hình ảnh, tranh vẽ, phim điện ảnh, chương trình truyền hình, phần mềm máy tính, v.v.. Tuy nhiên, Copyright chỉ được áp dụng trên những tác phẩm đã được thể hiện ở một hình thức vật chất nhất định (ví dụ: sách, báo, trang tin điện tử hoặc các vật liệu khác). Điều này có nghĩa là Copyright không áp dụng cho các ý tưởng hoặc thông tin cá nhân của tác giả, nếu chúng chưa được vật chất hóa thành một tác phẩm cụ thể.

Làm sao để sử dụng tác phẩm được bảo hộ Copyright?

Copyright là quyền độc quyền của tác giả đối với tác phẩm gốc. Do đó, nếu bạn muốn sử dụng các tác phẩm có gắn Copyright, bạn cần phải xin phép tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả và được họ cho phép sử dụng. Ngoài ra, bạn cần được ủy quyền để thực hiện những điều sau đây:

• Sao chép hoặc nhân bản tác phẩm nghệ thuật gốc dưới dạng bản sao kỹ thuật số (digital).
• Sáng tạo một tác phẩm hoàn toàn mới dựa trên một phần của tác phẩm gốc (tác phẩm phái sinh).
• Cấp phép thương mại hoặc nhượng quyền kinh doanh tác phẩm cho bản sao của tác phẩm gốc.
• Cho phép hiển thị tác phẩm dù không mang mục đích thương mại.

Vi phạm luật bản quyền bị phạt bao nhiêu?

Ngoài việc hiểu khái niệm Copyright là gì, việc nắm rõ các quy định về mức phạt khi vi phạm luật bản quyền là rất quan trọng. Theo Nghị định số 131/2013/NĐ-CP của Luật Bản quyền (quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan), người vi phạm quyền tác giả sẽ bị xử phạt như sau:

• Đối với hành vi xâm phạm quyền đứng tên, đặt tên tác phẩm: Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng nếu người sử dụng tác phẩm không nêu hoặc nêu không đúng tên thật, bút danh của tác giả, tác phẩm trên các bản sao tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình hoặc chương trình phát sóng.
• Đối với hành vi xâm phạm quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm: Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi tự ý sửa chữa, cắt xén tác phẩm. Mức phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng áp dụng đối với hành vi xuyên tạc tác phẩm gây ảnh hưởng xấu đến danh dự và uy tín của tác giả.
• Đối với hành vi xâm hại quyền công bố tác phẩm: Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi tự ý công bố tác phẩm mà không được sự cho phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
• Đối với hành vi xâm phạm quyền làm tác phẩm phái sinh: Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi làm tác phẩm phái sinh dựa trên tác phẩm gốc nhưng chưa được sự cho phép của chủ quyền sở hữu tác giả.

Copyright là quyền tác giả, một công cụ pháp lý thiết yếu giúp tác giả bảo vệ tác phẩm do chính họ sáng tạo ra khỏi các hành vi vi phạm bản quyền. Việc hiểu rõ về Copyright sẽ trang bị cho những người theo đuổi công việc liên quan đến sáng tạo nội dung, nghệ thuật, thiết kế, v.v., những thông tin cần thiết để bảo vệ bản quyền tác phẩm của mình. Hy vọng những kiến thức trong bài viết này đã giúp bạn giải đáp thắc mắc Copyright là gì, cũng như các điều kiện và quy định liên quan đến việc đăng ký bản quyền cho tác phẩm. Nắm vững những thông tin này không chỉ là bảo vệ thành quả lao động mà còn là tôn trọng giá trị sáng tạo trong xã hội.