Mọi bậc cha mẹ đều mong muốn con mình lớn lên ngoan ngoãn, biết vâng lời và hợp tác. Tuy nhiên, hành trình nuôi dạy con cái không phải lúc nào cũng dễ dàng, đặc biệt khi đối mặt với những lúc trẻ bướng bỉnh, không chịu nghe lời. Nếu bạn đang tìm kiếm những giải pháp hữu ích để dạy con nghe lời một cách hiệu quả, bài viết này sẽ tổng hợp 15 bí quyết đã được nhiều phụ huynh áp dụng thành công, giúp con bạn phát triển những thói quen tốt và trở nên ngoan ngoãn hơn.
I. Hạn Chế La Hét Và Quát Mắng
Trong quá trình nuôi dạy con, việc la mắng hay cằn nhằn thường là phản ứng tự nhiên của cha mẹ khi con cư xử không đúng mực. Thế nhưng, đây lại không phải là phương pháp tối ưu để rèn luyện một đứa trẻ lễ phép và biết nghe lời. La hét không những không mang lại kết quả tích cực mà còn có thể gây tổn thương tâm lý cho trẻ.
Thay vào đó, cha mẹ nên tập trung sử dụng giọng nói nhẹ nhàng nhưng đủ nghiêm nghị, thể hiện sự kiên quyết để nhận được sự tôn trọng từ con. Điều này đòi hỏi cha mẹ phải giữ được sự bình tĩnh. Khi bé gây ra tình huống căng thẳng, hãy hít thở sâu để kiểm soát cơn giận, sau đó mới trò chuyện với con.
II. Đưa Ra Hướng Dẫn Cụ Thể Cho Bé
Trẻ nhỏ thường cần những chỉ dẫn rõ ràng và cụ thể để hiểu cha mẹ mong muốn điều gì. Thay vì những câu lệnh chung chung, hãy diễn đạt yêu cầu một cách chi tiết và đơn giản, đặc biệt là khi trẻ chưa biết cách thực hiện.
Ví dụ:
- Thay vì nói “Dọn đồ chơi đi!”, hãy nói: “Con hãy cất đồ chơi vào giỏ của mình rồi đi rửa tay ăn cơm nhé!”.
- Thay vì nói “Đi ngủ đi!”, hãy nói: “Đã đến giờ đi ngủ rồi, hết tập phim hoạt hình này con phải tắt tivi để đi ngủ nhé!”.
Trong những lần đầu tiên, bé có thể chưa hoàn toàn tuân theo. Cha mẹ có thể khích lệ tinh thần con bằng cách cùng làm với bé, chẳng hạn như nhặt đồ chơi cùng bỏ vào hộp.
III. Không Lặp Lại Các Yêu Cầu
Một lỗi phổ biến mà nhiều phụ huynh mắc phải là lặp đi lặp lại các yêu cầu nhiều lần. Điều này vô tình dạy cho trẻ rằng chúng có thể trì hoãn, không cần phải làm theo lời cha mẹ ngay lập tức. Thói quen này sẽ hình thành tính chây ì ở trẻ.
Để tránh điều đó, hãy đảm bảo con đã hiểu rõ đề nghị của cha mẹ ngay từ lần đầu tiên. Sau đó, kiên quyết không lặp lại yêu cầu lần thứ hai hay thứ ba. Trẻ sẽ dần học được rằng lời nói của cha mẹ là nghiêm túc và cần được thực hiện.
IV. Đưa Ra Các Mệnh Lệnh Ngắn, Dễ Hiểu
Đối với trẻ nhỏ, những bài giảng dài dòng thường kém hiệu quả hơn các mệnh lệnh ngắn gọn, đi thẳng vào vấn đề. Đây là một trong những cách dạy con nghe lời được nhiều phụ huynh áp dụng thành công.
Ví dụ:
- Thay vì than phiền dài dòng về việc con không chịu đánh răng, hãy nói: “Ngay bây giờ mẹ yêu cầu con đi đánh răng!”.
- Nếu con quên tắt điện khi ra khỏi phòng, hãy nói: “Ba/mẹ đề nghị con tắt điện rồi ra khỏi phòng”. Sau đó, bạn có thể giải thích lý do cần tiết kiệm điện vào một thời điểm thích hợp hơn.
Khi nhắc nhở hoặc yêu cầu con, hãy nói ngắn gọn, dễ hiểu và kết hợp với ngôn ngữ cơ thể phù hợp như ánh mắt nghiêm nghị, đứng đối diện hoặc cúi xuống ngang tầm mắt của bé để truyền tải thông điệp một cách rõ ràng nhất.
V. Tập Trung Vào Những Điều Nên Làm, Hạn Chế Từ “Không”
Việc sử dụng quá nhiều từ “không” như “Con không được làm cái này!”, “Con không được làm cái kia!” thường xuyên có thể khiến trẻ cảm thấy bị giới hạn và khó chịu. Mặc dù trẻ có thể hiểu đó là những việc không được phép, nhưng chỉ thế là chưa đủ để khuyến khích hành vi tích cực.
Thay vào đó, hãy tập trung vào việc nói với con những gì bé có thể làm và được phép làm. Nếu không muốn con thức khuya xem phim hoạt hình, bạn có thể gợi ý các hoạt động khác trước khi đi ngủ. Ví dụ: “Con chỉ được xem phim tới 9 giờ thôi nhé. Sau đó mẹ con mình sẽ đọc truyện và chúng ta lên giường đi ngủ”. Để con vui vẻ tuân thủ, hãy lựa chọn những câu chuyện bé yêu thích.
VI. Cho Bé Lựa Chọn
Nghe có vẻ “phản khoa học” nhưng việc cho bé lựa chọn là một phương pháp hiệu quả với những đứa trẻ bướng bỉnh. Thay vì ra lệnh, trong một số trường hợp, cha mẹ có thể để bé tự đưa ra quyết định, miễn là những lựa chọn đó đều đúng đắn.
Ví dụ:
- Thay vì nói: “Hãy mặc áo vào đi con, ngoài trời đang rất lạnh” khi con không nghe, hãy đổi thành: “Ngoài trời đang rất lạnh, giờ con muốn mặc áo khoác màu xanh hay màu đỏ?”. Bằng cách này, bé cảm thấy mình có quyền kiểm soát, từ đó dễ dàng hợp tác hơn.
VII. Đặt Thời Gian Chờ
Trẻ em đôi khi cần thời gian để hoàn thành việc mình đang làm hoặc chuyển đổi hoạt động. Nếu con đang say sưa chơi đồ chơi hoặc xem một bộ phim hấp dẫn, việc yêu cầu con dừng ngay lập tức có thể gây phản ứng tiêu cực.
Cha mẹ có thể đặt “thời gian chờ” bằng cách cảnh báo bé trước: “Con có thêm 5 phút nữa”, “Mẹ cho con 10 phút để chơi xong nhé”. Điều này cho thấy cha mẹ tôn trọng sở thích của con và bé sẽ cảm thấy được thấu hiểu, dễ dàng hợp tác hơn. Tuy nhiên, phương pháp này cần được áp dụng tùy hoàn cảnh và không nên lạm dụng để tránh hình thành thói quen trì hoãn ở trẻ.
VIII. Kiên Nhẫn Lắng Nghe Và Giải Thích Cho Bé Hiểu
Cách dạy con nghe lời hiệu quả không phải là đòn roi hay quát nạt. Đôi khi, việc con chưa nghe lời không phải vì con hư mà do bé chưa thực sự hiểu được lý do và tầm quan trọng của vấn đề.
Cha mẹ cần kiên nhẫn lắng nghe những suy nghĩ, ý kiến của con. Sau đó, nhẹ nhàng giải thích cho bé hiểu: vì sao phải đánh răng trước khi đi ngủ, vì sao phải dọn dẹp đồ chơi sau khi chơi, vì sao phải mặc áo khoác khi trời lạnh. Khi bé hiểu rõ nguyên nhân, bé sẽ ít chống đối hơn và lần sau sẽ vui vẻ thực hiện theo yêu cầu của cha mẹ.
IX. Sử Dụng Quy Tắc Kỷ Luật
Để bé biết vâng lời, cha mẹ không nên nuông chiều quá mức. Sự bao bọc và chiều chuộng thái quá chỉ khiến con trở nên mè nheo, bướng bỉnh khi không đạt được mục đích. Thay vào đó, hãy dạy con theo các quy tắc kỷ luật rõ ràng.
Theo thời gian, bé sẽ hiểu rằng trong gia đình có những nguyên tắc cần tuân thủ (ví dụ: không vừa ăn vừa xem tivi, không tranh giành đồ chơi, phải dọn dẹp đồ chơi sau khi bày ra). Áp dụng kỷ luật là cách dạy bé hiểu giới hạn của mình, giúp bé sống có nguyên tắc hơn mà không cần đến sự quát nạt hay trách phạt.
X. Khen Thưởng Khi Bé Ngoan Ngoãn
Những lời động viên, khen thưởng thường hiệu quả hơn rất nhiều so với các hình phạt trong việc dạy con nghe lời. Khi bé làm tốt, dù là những việc nhỏ, hãy cảm ơn, khen ngợi, mỉm cười hoặc âu yếm con. Những hành động này sẽ khuyến khích bé tiếp tục phát huy.
Cha mẹ cũng có thể sử dụng những phần thưởng nhỏ (không phải vật chất quá lớn) để động viên, khích lệ. Con sẽ nhận ra rằng việc vâng lời mang lại rất nhiều điều tuyệt vời và cảm thấy được ghi nhận.
XI. Không Thách Thức Con
Khi con trở nên lì lợm và bướng bỉnh, điều tối kỵ là thách thức hoặc tranh cãi với trẻ. Điều này chỉ khiến chúng càng trở nên chống đối và khó bảo hơn.
Thay vào đó, hãy sử dụng các câu lệnh, yêu cầu hoặc mệnh lệnh một cách kiên quyết để thay đổi hành vi của con. Lời nói của cha mẹ cần có sức nặng, khiến trẻ hiểu rằng không có cơ hội để tranh cãi mà phải tuân theo.
XII. Cho Con Hiểu Rõ Hậu Quả Khi Không Nghe Lời
Hãy để những hậu quả tự nhiên dạy cho con những bài học quý giá. Đây là một công cụ giảng dạy vô cùng hiệu quả. Khi con biết rằng việc không nghe lời hoặc chống đối sẽ dẫn đến một hậu quả nào đó (ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của con), bé sẽ cẩn trọng hơn và ít tái phạm.
Ví dụ: Nếu bé không biết cách giữ gìn đồ chơi và làm hỏng nó, cha mẹ không nên mua ngay cái mới. Bé sẽ hiểu rằng không có cách nào khác ngoài việc phải cẩn thận với đồ chơi của mình. Phương pháp này giúp bé nhận ra rằng mỗi hành vi không nghe lời đều có hậu quả và chính bé phải chịu trách nhiệm cho hành vi đó. Khi áp dụng, cha mẹ cũng cần giải thích rõ ràng để con hiểu.
XIII. Hãy Làm Gương Cho Con
Để dạy con ngoan và nghe lời, cha mẹ cần phải là tấm gương tốt cho trẻ. Con cái có xu hướng bắt chước hành động của người lớn. Do đó, cha mẹ cũng cần sống có quy tắc và kỷ luật.
Chẳng hạn, không thể yêu cầu con không xem tivi khi ăn cơm trong khi chính bạn lại vừa dùng bữa vừa xem điện thoại. Không thể bảo con phải vâng lời người lớn trong khi bạn thường xuyên tranh cãi, trả treo với ông bà. Sự nhất quán giữa lời nói và hành động của cha mẹ là yếu tố then chốt.
XIV. Cho Bé Cơ Hội Sửa Sai
Khi bé mắc lỗi, đừng vội trách phạt hay gán ghép những từ ngữ tiêu cực như “con hư”, “con bướng bỉnh”. Những lời nói này chỉ khiến bé trở nên lì lợm và khó bảo hơn. Thay vào đó, hãy cho con cơ hội để sửa sai.
Sau vài lần được nhắc nhở nhẹ nhàng, bé chắc chắn sẽ ghi nhớ và không tái phạm. Cha mẹ nên thường xuyên sử dụng những câu nói tích cực để khuyến khích con: “Mẹ tin rằng lần sau con sẽ không lặp lại điều đó nữa” hoặc “Hãy hứa với mẹ đây là lần cuối cùng con làm điều đó”.
XV. Nhất Quán Trong Dạy Trẻ
Sự nhất quán trong việc xây dựng và thực hiện các quy tắc là vô cùng cần thiết. Hãy đảm bảo rằng tất cả các thành viên trong gia đình, từ ông bà, bố mẹ đến anh chị, đều thống nhất trong cách dạy trẻ nghe lời.
Tuyệt đối không nên dạy con theo kiểu “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”, tức là cha mẹ nghiêm khắc nhưng ông bà lại bênh vực trẻ. Nếu xảy ra tình trạng này, trẻ sẽ nhanh chóng nắm bắt “lỗ hổng”, từ đó trở nên hay đòi hỏi và mè nheo hơn.
Kết Luận
Dạy con nghe lời chưa bao giờ là một nhiệm vụ dễ dàng, đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp đúng đắn từ các bậc làm cha mẹ. Bằng cách áp dụng những bí quyết khoa học, tích cực và nhất quán được chia sẻ trong bài viết này, bạn sẽ từng bước xây dựng được một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của con, giúp con trở thành một đứa trẻ ngoan ngoãn, biết vâng lời và trưởng thành một cách tích cực. Hãy kiên trì học hỏi và áp dụng để nuôi dưỡng những mầm non tương lai của gia đình.
