Dạy Con Đọc Sớm: Bí Quyết Khai Phóng Tiềm Năng Ngôn Ngữ Từ Thuở Bé
“Dạy trẻ biết đọc sớm” – một tựa sách nghe có vẻ thách thức những quan niệm giáo dục truyền thống, nhưng lại chứa đựng chìa khóa mở ra tiềm năng ngôn ngữ vô hạn cho trẻ em. Cuốn sách do Glenn Doman và Janet Doman, những tác giả bán chạy và là người sáng lập Viện Nghiên cứu Tiềm năng Con người, biên soạn, đã cung cấp những kỹ năng và phương pháp cơ bản để bé có thể đọc thông thạo từ rất sớm. Nếu bạn tin rằng giáo dục từ sớm là vô cùng quan trọng, hay thậm chí nếu bạn vẫn giữ quan điểm rằng trẻ nhỏ cứ ăn được ngủ được là tốt, chưa cần học gì, thì đây chính là cuốn sách bạn nên đọc để mở rộng tầm nhìn về khả năng học hỏi của trẻ.
Bởi lẽ, những công trình khảo sát đặc biệt của Doman đã chứng minh một sự thật đáng kinh ngạc: trẻ em từ 0 đến 6 tuổi có khả năng tiếp thu và học hỏi tốt hơn, nhanh hơn đáng kể so với trẻ ở độ tuổi lớn hơn. Cuốn sách này không chỉ giải thích cách bắt đầu và mở rộng chương trình học đọc tại nhà một cách hiệu quả mà còn hướng dẫn cách tạo ra, sắp xếp các “nguyên liệu” cần thiết để phát triển đầy đủ nhất tiềm năng học đọc của con bạn. Đây là một hành trình giáo dục vui vẻ, dễ chịu và tràn đầy tình yêu thương, nơi cha mẹ có thể giúp con mình trải nghiệm niềm vui đọc sách, giống như hàng triệu em bé khác trên thế giới đã và đang làm.
Tiềm Năng Học Hỏi Vô Hạn Của Trẻ Nhỏ: Luận Điểm Từ Glenn Doman
Cuốn “Dạy trẻ biết đọc sớm” không chỉ là một cẩm nang phương pháp mà còn là một tuyên ngôn về tiềm năng phi thường của trẻ nhỏ. Nó thách thức những định kiến đã ăn sâu vào tư duy giáo dục của nhiều bậc phụ huynh, mở ra một chân trời mới về khả năng học hỏi của con người ngay từ những năm tháng đầu đời.
Giáo Dục Sớm – Nền Tảng Vàng Cho Tương Lai
Glenn Doman và Janet Doman, những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực phát triển trí tuệ trẻ em, đã dành cả đời mình để nghiên cứu và chứng minh rằng trẻ nhỏ có khả năng học hỏi nhiều hơn những gì chúng ta tưởng tượng. Đặc biệt, những công trình khảo sát chuyên sâu tại Viện Nghiên cứu Tiềm năng Con người đã chỉ ra rằng trẻ em trong độ tuổi từ 0 đến 6 tuổi sở hữu năng lực học tốt và nhanh hơn hẳn so với những trẻ lớn tuổi hơn. Đây là một giai đoạn vàng mà bất kỳ bậc cha mẹ nào cũng có thể tận dụng để đặt nền móng vững chắc cho con mình.
Với vai trò là sáng lập viên của Viện Nghiên cứu Tiềm năng Con người, Glenn Doman đã thiết lập các chương trình giáo dục tại nhà mà bất cứ phụ huynh nào cũng có thể áp dụng. Việc dạy trẻ biết đọc sớm mang lại một “lợi ích đầy quyền năng theo suốt cuộc đời bé,” không chỉ giúp con phát triển kỹ năng đọc thông thạo mà còn xây dựng một nền tảng vững chắc cho mọi hoạt động học tập và khám phá sau này. Khi cha mẹ hiểu rõ về quá trình phát triển của con, họ không chỉ trở thành những người nuôi dưỡng tốt mà còn là những người thầy tuyệt vời nhất. Hơn nữa, quá trình học hỏi đầy thú vị và hấp dẫn này sẽ gắn kết cha mẹ và con cái, thiết lập một mối quan hệ học hỏi và yêu thương bền chặt, theo bé đến hết cuộc đời.
Cuốn sách “Dạy trẻ biết đọc sớm” không phải là một ý tưởng nhất thời mà là một thành tựu đã được kiểm chứng qua gần 50 năm kể từ lần xuất bản đầu tiên vào năm 1964. Hàng triệu thế hệ cha mẹ trên khắp thế giới đã áp dụng những điều được viết trong sách và chứng minh tính đúng đắn, hiệu quả của nó. Đến nay, nó vẫn là một tài liệu vô cùng quan trọng với thế hệ các bậc cha mẹ trẻ, những người luôn đặt con cái mình làm ưu tiên hàng đầu trong mọi quyết định giáo dục.
Học và Giáo Dục: Hai Khái Niệm Thường Bị Hiểu Lầm
Trong lịch sử loài người, hiếm có nhà khoa học nào lại tò mò hơn một đứa trẻ từ 18 tháng đến 4 tuổi. Người lớn chúng ta thường mắc “căn bệnh” tò mò với mọi thứ, nhưng đôi khi lại bị thiếu khả năng tập trung. Chúng ta quan sát trẻ rất kỹ, nhưng không phải lúc nào cũng hiểu hết được những hành động của chúng. Một trong những sự hiểu lầm lớn nhất là việc đánh đồng khái niệm “học” và “giáo dục”.
Theo American College Dictionary, “học” có nghĩa là “có được kiến thức nào đó bằng cách học, chỉ dẫn hoặc trải nghiệm,” trong khi “giáo dục” lại mang ý nghĩa “phát triển khả năng bằng dạy học, hướng dẫn hoặc đến trường học,” và “cung cấp nền giáo dục cho ai; cho ai đi học.” Nói cách khác, “học” là quá trình cá nhân tự thân tiếp thu kiến thức, còn “giáo dục” là quá trình học được hướng dẫn bởi giáo viên hay trường lớp. Mặc dù sự khác biệt này đã rõ ràng, hai quá trình này thường bị coi là một.
Do đó, đôi khi chúng ta lầm tưởng rằng độ tuổi đi học chính thức là 6 tuổi, nên quá trình học – quá trình quan trọng hơn nhiều – cũng sẽ bắt đầu ở độ tuổi này. Nhưng sự thật không phải vậy. Một đứa trẻ bắt đầu học ngay từ khi sinh ra. Đến năm 6 tuổi, khi trẻ bắt đầu đến trường, chúng đã tiếp thu vô số bài học thú vị, những sự thật và có lẽ còn nhiều hơn những gì trẻ sẽ học trong suốt cuộc đời. Ở tuổi lên 6, trẻ đã nắm vững hầu hết những điều cơ bản về bản thân, gia đình, hàng xóm, các mối quan hệ xã hội, và thế giới xung quanh. Điển hình nhất, trẻ đã học được một thứ tiếng, thậm chí còn hơn một ngôn ngữ nếu có cơ hội tốt. Tất cả những kiến thức này được trẻ tiếp thu trước khi tới trường. Nếu được khuyến khích và đánh giá cao, quá trình học trong giai đoạn này sẽ diễn ra với tốc độ không thể tin được.
Khuyến Khích Khát Khao Học Hỏi Tự Nhiên Của Trẻ
Khát khao học hỏi là bản năng bẩm sinh của trẻ nhỏ. Tuy nhiên, người lớn chúng ta lại vô tình kìm hãm khả năng này bằng những biện pháp tưởng chừng như vô hại.
Tầm Quan Trọng Của Môi Trường Học Tập Lý Tưởng
Chúng ta có thể làm mất đi khả năng học hỏi của trẻ bằng cách cô lập chúng. Lịch sử đã ghi nhận những trường hợp đau lòng về trẻ em bị cách ly, bị đánh giá là ngu ngốc, trong khi nguyên nhân thực sự là do bị tước đoạt cơ hội học hỏi. Những bậc cha mẹ bị rối loạn tâm thần xích con lại không chỉ gây tổn thương thể chất mà còn hủy hoại nghiêm trọng sự phát triển nhận thức của trẻ.
Đáng tiếc hơn, gần như cả thế giới đều vô tình loại bỏ khao khát học hỏi của trẻ bằng cách giới hạn những gì trẻ được trải nghiệm và hạ thấp tất cả những gì trẻ có thể học. Ngược lại, chúng ta có thể tăng cường khả năng học của trẻ một cách đáng kể chỉ bằng cách đơn giản là loại bỏ các rào cản mà chính chúng ta đã áp đặt lên chúng. Nếu biết đánh giá cao khả năng học của trẻ, trao cho chúng cơ hội và không ngừng khuyến khích, chúng ta có thể nhân lượng kiến thức và khả năng của trẻ lên nhiều lần.
Trong lịch sử, bên cạnh những trường hợp trẻ bị cách ly, cũng có rất nhiều trường hợp cha mẹ đã dạy con đọc và làm được vô số điều tuyệt vời khác bằng cách đánh giá cao và khuyến khích trẻ. Kết quả là những đứa trẻ này không chỉ học được vô số điều mà còn trở thành những người cân bằng và rất thông minh. Điều quan trọng cần nhớ là những trẻ này không phải thông minh sẵn có rồi người lớn trao cho chúng cơ hội học, mà chính là bố mẹ chúng đã chủ động cung cấp nhiều thông tin nhất có thể cho trẻ ở giai đoạn đầu đời quan trọng.
Sự Tò Mò Bẩm Sinh – Động Lực Học Tập Của Trẻ 18 Tháng Tuổi
Hãy quan sát kỹ một đứa bé 18 tháng tuổi và bạn sẽ thấy rõ sự tò mò vô biên của chúng. Đầu tiên, trẻ sẽ khiến mọi người “xao lãng” bởi vì chúng muốn tiếp tục khám phá. Trẻ không thể bị ngăn cản, kỷ luật hay kìm hãm mong muốn được học hỏi, dù chúng ta có cố gắng đến mức nào. Đứa bé muốn biết về chiếc đèn, tách cà phê, chao bóng đèn điện, tờ báo… về tất cả mọi thứ trong phòng. Điều đó có nghĩa là trẻ muốn chạm vào bóng đèn, làm đổ cốc cà phê, cho tay vào chao đèn và xé toạc tờ báo. Đó là cách trẻ học hỏi một cách tự nhiên, và chúng ta không thể ngăn cản.
Từ những hành động này, chúng ta thường kết luận rằng trẻ hiếu động và không thể tập trung chú ý. Tuy nhiên, sự thật đơn giản là trẻ chú ý đến mọi thứ. Trẻ rất tỉnh táo khi học hỏi về môi trường xung quanh mình. Trẻ nhìn, nghe, cảm nhận, ngửi và nếm – không có cách nào khác để học ngoài việc sử dụng cả năm giác quan này. Khi trẻ nhìn thấy chiếc đèn, chúng sẽ kéo nó xuống để cảm nhận, nghe, ngửi và nếm nó. Nếu có cơ hội, trẻ sẽ làm tất cả những động tác này với chiếc đèn, và tương tự với các đồ vật khác trong phòng. Trẻ đang cố gắng hết sức để học, nhưng không may, đôi khi chúng ta lại đang cố gắng hết sức để ngăn cản quá trình học này vì nó đòi hỏi sự kiểm soát và hy sinh từ phía người lớn.
Những Sai Lầm Phổ Biến Của Cha Mẹ Khi Kìm Hãm Khả Năng Học Hỏi Của Trẻ
Trong nỗ lực đối phó với sự tò mò không ngừng của trẻ, các bậc cha mẹ thường vô tình áp dụng những biện pháp làm mất đi khả năng học hỏi quý giá của con mình.
Đồ Chơi – Giới Hạn Trải Nghiệm Thay Vì Kích Thích Tư Duy?
Biện pháp phổ biến đầu tiên mà người lớn thường dùng là đưa cho trẻ một đồ chơi nào đó mà trẻ không thể làm vỡ được. Thông thường, đó có thể là một chiếc xắc xô màu hồng xinh xắn, hoặc một món đồ chơi phức tạp hơn. Khi nhìn thấy đồ chơi, trẻ lập tức chú ý vào nó (đó là lý do đồ chơi thường có màu sáng), lắc lắc để xem có phát ra tiếng kêu gì không (vì thế mà xắc xô có tiếng kêu), cảm nhận nó (đồ chơi không có cạnh sắc nhọn), nếm nó (sơn trên đồ chơi không độc) và thậm chí là ngửi nó. Quá trình khám phá toàn diện này của trẻ thường chỉ diễn ra trong khoảng 90 giây.
Sau 90 giây, trẻ đã biết tất cả những gì chúng muốn biết về món đồ chơi đó. Lúc này, trẻ bắt đầu chuyển sự chú ý sang cái hộp đựng đồ chơi. Trẻ thấy cái hộp cũng thú vị không kém gì món đồ chơi bên trong và bắt đầu tìm hiểu về nó – đó là lý do tại sao chúng ta nên mua đồ chơi có hộp đựng. Quá trình khám phá cái hộp này cũng có thể mất thêm 90 giây nữa.
Thực tế là trẻ thường chú ý đến cái hộp nhiều hơn là đến đồ chơi. Bởi vì trẻ được phép làm hỏng cái hộp và từ đó biết được cái hộp làm từ gì. Đây là một ưu điểm mà trẻ không có được khi khám phá đồ chơi, vì nếu làm hỏng đồ chơi thì khả năng học của trẻ sẽ bị hạn chế. Vì thế, việc mua đồ chơi đựng trong hộp dường như là một cách tốt để tăng gấp đôi khả năng chú ý của trẻ.
Tuy nhiên, liệu chúng ta có thực sự cho trẻ cơ hội được làm quen với nhiều vật dụng khác nhau như vậy không? Câu trả lời thường là không. Nói tóm lại, khả năng chú ý của trẻ liên quan đến số lượng đồ vật chúng ta đưa cho trẻ học hơn là để trẻ tin rằng chúng không thông minh. Thực chất, trẻ có thể chú ý rất lâu nếu được cung cấp đủ các yếu tố kích thích mới mẻ.
Khi quan sát một đứa trẻ, bạn sẽ thấy rất nhiều ví dụ như vậy. Thế nhưng, với nhiều bằng chứng hiển nhiên như thế, chúng ta vẫn thường đi đến kết luận rằng khi trẻ không chú ý lâu, nghĩa là trẻ không thông minh. Suy luận này ngụ ý rằng trẻ (cũng giống như nhiều trẻ khác) không thông minh vì còn quá bé. Nhưng hãy tự hỏi, chúng ta sẽ kết luận thế nào nếu bắt gặp một đứa bé 2 tuổi ngồi chơi xắc xô một mình trong góc nhà suốt năm tiếng đồng hồ? Có lẽ bố mẹ của những trẻ như thế sẽ rất buồn, vì điều đó cho thấy sự thiếu hứng thú khám phá thế giới xung quanh của trẻ.
Cũi Đồ Chơi – Rào Cản Phát Triển Vận Động và Nhận Thức
Phương pháp phổ biến thứ hai mà người lớn thường hay sử dụng là cho trẻ vào một cái cũi đồ chơi. Thực ra, cái cũi đồ chơi cũng chỉ là một cái cũi. Chúng ta nên nhìn nhận sự thật và thừa nhận rằng chúng ta mua cũi là cho chính mình, để thuận tiện hơn trong việc trông nom trẻ.
Có một bộ phim hoạt hình hài hước miêu tả cảnh một bà mẹ ngồi trong cũi đồ chơi đọc truyện và cười mãn nguyện, trong khi đứa con ở ngoài không thể đến gần mẹ. Bộ phim này, ngoài yếu tố gây cười, còn gửi gắm một sự thật sâu sắc: người mẹ đã biết về thế giới có thể bị cách ly, trong khi đứa trẻ ở ngoài vẫn còn vô số điều phải học và có thể tiếp tục quá trình khám phá của mình.
Rất ít cha mẹ nhận ra “cái giá” thực sự của một cái cũi đồ chơi. Chiếc cũi không chỉ cản trở khả năng tìm hiểu thế giới của trẻ mà một điều hiển nhiên là nó còn cản trở sự phát triển thần kinh do giới hạn khả năng bò của trẻ – một quá trình cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển bình thường. Điều này dẫn tới sự phát triển tầm nhìn, khả năng dùng tay, hoạt động giữa tay và mắt và nhiều hoạt động khác cũng bị hạn chế.
Chúng ta thường tự thuyết phục mình rằng mua cũi để bảo vệ trẻ khỏi bị đau nếu không may nhai phải dây điện hay bị ngã. Thực ra, chúng ta đang nhốt trẻ lại để không phải chủ động đảm bảo an toàn cho trẻ. Chúng ta là những người “khôn nhỏ nhưng dại lớn.”
Thật không biết thông minh đến chừng nào nếu chúng ta sắm cho trẻ một cái cũi để cho trẻ bò và học trong suốt những năm tháng quan trọng của cuộc đời, trong một không gian chỉ dài 3,6m và rộng hơn 5m. Với một cái cũi như vậy, trẻ chỉ có thể bò theo một đường thẳng 3,6m trước khi nhận ra mình đã ở đầu bên kia. Một chiếc cũi như thế tất nhiên là cũng thuận tiện với bố mẹ vì nó chỉ tốn diện tích một góc nhà.
Chiếc cũi được sử dụng làm công cụ cản trở việc học của trẻ, và không may là nó lại hiệu quả hơn nhiều so với xắc xô. Bởi vì sau khi mất 90 giây để xem các đồ chơi mẹ đưa cho, trẻ sẽ ném nó đi và đòi hỏi thứ khác. Còn với cũi, chúng ta đã thành công trong việc không cho trẻ phá đồ (cũng là một cách trẻ học). Cách tiếp cận này sẽ khiến trẻ thiếu khả năng suy nghĩ, học hỏi và cũng sẽ không thể kéo dài được lâu do chúng ta không thể chịu nổi tiếng trẻ kêu gào đòi ra; hoặc là, nếu chúng ta có thể chịu đựng được, thì đến khi trẻ đủ cao để trèo ra ngoài và lại tìm kiếm những điều mới mẻ thì sao?
Tôn Trọng Khát Khao Học Hỏi Của Con
Vậy thì tất cả những điều trên đây có ám chỉ rằng chúng ta nên để trẻ làm vỡ chiếc đèn hay phá hỏng mọi thứ xung quanh? Cũng không hẳn. Những điều này chỉ có nghĩa là chúng ta đang thiếu tôn trọng khao khát được học hỏi bẩm sinh của trẻ, bất chấp tất cả những dấu hiệu rõ ràng mà trẻ đã bộc lộ rằng chúng muốn được học tất cả mọi thứ, càng nhanh càng tốt.
Thay vì kìm hãm, cha mẹ nên tạo một môi trường an toàn, giàu thông tin và khuyến khích để trẻ tự do khám phá và học hỏi. Chương trình “dạy con đọc sớm” của Doman không chỉ cung cấp phương pháp mà còn giúp cha mẹ hiểu sâu sắc về cách bộ não trẻ nhỏ hoạt động, từ đó biết cách tương tác và nuôi dưỡng sự tò mò tự nhiên của con một cách hiệu quả nhất. Bằng cách áp dụng những chương trình học hàng ngày rất vui vẻ, dễ chịu và tràn đầy tình yêu thương này, bạn không chỉ giúp con mình trải nghiệm niềm vui khi học đọc mà còn thiết lập một mối quan hệ học hỏi và yêu thương lâu bền, theo bé đến hết cuộc đời.
Kết Luận
“Dạy trẻ biết đọc sớm” không chỉ là một cuốn sách, mà là một lời mời gọi các bậc phụ huynh thay đổi cách nhìn nhận về khả năng phi thường của con trẻ. Dựa trên những nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn của Glenn Doman và Janet Doman, cuốn sách đã chứng minh rằng việc khai thác tiềm năng học hỏi của trẻ từ 0 đến 6 tuổi, đặc biệt là kỹ năng đọc, mang lại những lợi ích vượt trội và lâu dài.
Việc dạy con đọc sớm theo phương pháp Doman không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng đọc thông thạo mà còn kích thích tư duy, mở rộng vốn từ và nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức tổng thể. Đồng thời, nó còn củng cố mối quan hệ gắn kết giữa cha mẹ và con cái thông qua những giờ học tràn đầy niềm vui và sự tương tác tích cực. Cuốn sách giúp chúng ta nhận ra rằng, sự tò mò bẩm sinh của trẻ là một động lực mạnh mẽ và chúng ta, với tư cách là phụ huynh, có trách nhiệm nuôi dưỡng chứ không phải kìm hãm nó.
Cho dù bạn đã là người tin tưởng vào giáo dục sớm hay vẫn còn hoài nghi về khả năng học hỏi của trẻ nhỏ, “Dạy trẻ biết đọc sớm” đều cung cấp một góc nhìn mới mẻ và những công cụ thiết thực để bạn đồng hành cùng con trên hành trình khám phá tri thức. Bằng cách loại bỏ những rào cản vô hình và tạo một môi trường học tập giàu kích thích, an toàn và tràn đầy yêu thương, chúng ta có thể giúp con mình không chỉ biết đọc sớm mà còn biết yêu việc học, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển toàn diện trong tương lai. Công ty CP Sách Thái Hà trân trọng giới thiệu cuốn sách quý giá này đến các bậc cha mẹ, những người luôn coi con cái là ưu tiên hàng đầu.
