Khả năng tập trung là một trong những nền tảng then chốt quyết định sự thành công của mỗi cá nhân, không chỉ trong học tập mà còn trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Một đứa trẻ có thể duy trì sự chú ý tốt sẽ dễ dàng tiếp thu kiến thức, hoàn thành nhiệm vụ và phát triển các kỹ năng quan trọng khác. Tuy nhiên, không ít phụ huynh hiện nay đang phải đối mặt với thách thức trong việc tìm kiếm cách dạy con tập trung hiệu quả, khi trẻ thường xuyên biểu hiện sự phân tâm, thiếu kiên nhẫn hoặc khó duy trì sự chú ý trong thời gian dài. Thực tế cho thấy, việc rèn luyện khả năng tập trung cho trẻ không phải là một nhiệm vụ bất khả thi. Từ việc thấu hiểu sâu sắc các nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng mất tập trung ở trẻ đến việc kiên trì áp dụng những phương pháp khoa học đã được chứng minh, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp con mình phát triển năng lực quan trọng này ngay tại môi trường gia đình. Bài viết này, được xây dựng dựa trên kinh nghiệm và các phương pháp giáo dục từ The Dewey Schools, sẽ mang đến cho quý phụ huynh hơn 10 phương pháp dạy con tập trung đơn giản, thiết thực và mang lại hiệu quả bền vững.
1. Nguyên nhân khiến trẻ mất tập trung
Để tìm ra cách dạy trẻ kém tập trung một cách hiệu quả nhất, việc đầu tiên và quan trọng nhất là phải hiểu rõ các nguyên nhân gây ra tình trạng này. Sự mất tập trung ở trẻ có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả môi trường xung quanh, đặc điểm sinh lý cá nhân và trạng thái tâm lý của trẻ. Việc nhận diện chính xác những yếu tố này sẽ là chìa khóa giúp phụ huynh và giáo viên xây dựng được các chiến lược can thiệp phù hợp và mang tính cá nhân hóa.
Yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ khó duy trì sự chú ý chính là môi trường học tập và thói quen sinh hoạt hàng ngày.
- Không gian học tập ồn ào hoặc có quá nhiều yếu tố gây xao nhãng: Một căn phòng học với tiếng ồn liên tục từ tivi, các cuộc trò chuyện, hoặc sự hiện diện của quá nhiều thiết bị điện tử, đồ chơi hấp dẫn có thể khiến trẻ khó lòng tập trung vào nhiệm vụ chính. Não bộ của trẻ nhỏ vẫn đang trong quá trình phát triển, việc lọc bỏ các yếu tố gây nhiễu từ môi trường là một thách thức lớn đối với các em.
- Thói quen sinh hoạt không khoa học: Việc thiếu ngủ trầm trọng, thói quen bỏ bữa sáng hoặc chế độ ăn uống thiếu cân bằng dinh dưỡng cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tỉnh táo và khả năng nhận thức của trẻ. Đặc biệt, sự thiếu hụt các vi chất quan trọng như sắt, kẽm, và omega-3 có thể tác động trực tiếp đến chức năng não bộ, khiến trẻ uể oải, mệt mỏi và khó giữ được sự chú ý trong các hoạt động học tập.
Yếu tố tâm lý
Trạng thái tâm lý của trẻ cũng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì sự tập trung.
- Thiếu hứng thú hoặc không hiểu mục đích học tập: Khi trẻ không cảm thấy hứng thú với nội dung học, hoặc không nhìn thấy được ý nghĩa và mục đích của việc mình đang làm, các em sẽ dễ dàng cảm thấy chán nản, mất kiên nhẫn và chuyển hướng chú ý sang những thứ khác.
- Áp lực và tự ti: Áp lực quá lớn từ phía cha mẹ, cảm giác bị so sánh với bạn bè hoặc anh chị, hoặc việc thường xuyên bị chê bai, chỉ trích có thể làm giảm sút nghiêm trọng sự tự tin của trẻ. Tình trạng này kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý mà còn dẫn đến việc trẻ bị phân tâm, lo lắng và khó tập trung vào bất kỳ nhiệm vụ nào.
Bệnh lý và di truyền
Trong một số trường hợp, sự mất tập trung ở trẻ có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe hoặc yếu tố di truyền.
- Rối loạn thần kinh: Một số trẻ gặp khó khăn đáng kể trong việc duy trì sự chú ý do ảnh hưởng từ các rối loạn thần kinh, điển hình là ADHD (Rối loạn tăng động giảm chú ý). Trẻ mắc ADHD thường biểu hiện sự hiếu động quá mức, dễ bị phân tâm bởi các kích thích bên ngoài và gặp trở ngại lớn trong việc hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
- Yếu tố di truyền: Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò nhất định. Nếu trong gia đình có thành viên từng gặp vấn đề tương tự về khả năng tập trung hoặc ADHD, trẻ có thể có xu hướng dễ mắc phải hơn.
Trong nhiều tình huống, cha mẹ chưa nắm vững cách dạy trẻ không tập trung một cách khoa học, dẫn đến việc trẻ ngày càng gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi và khả năng chú ý của mình. Đặc biệt, đối với trẻ ở độ tuổi còn nhỏ, việc lựa chọn và áp dụng đúng phương pháp ngay từ đầu là điều tối quan trọng để đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của các em.
2. 10+ cách dạy con tập trung hiệu quả, đơn giản ngay tại nhà
Để giúp con bạn phát triển khả năng tập trung một cách tốt nhất, cha mẹ hoàn toàn có thể áp dụng những phương pháp đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả ngay trong chính môi trường gia đình và sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là 10+ cách dạy con tập trung đã được kiểm chứng và khuyến nghị bởi các chuyên gia giáo dục.
2.1. Chia nhỏ nhiệm vụ học tập và đặt thời gian cụ thể
Một trong những cách dạy con tập trung học bài hiệu quả nhất là chia nhỏ các nhiệm vụ học tập thành những mục tiêu cụ thể và dễ thực hiện. Khi phải đối mặt với một nhiệm vụ lớn, trẻ thường dễ cảm thấy choáng ngợp và nhanh chóng mất đi sự tập trung. Việc phân chia công việc thành các phần nhỏ hơn sẽ giúp trẻ tránh được cảm giác này, đồng thời mang lại cảm giác dễ dàng kiểm soát và hoàn thành. Trẻ sẽ biết rõ mình cần làm gì để đạt được mục tiêu phía trước, từ đó cải thiện đáng kể tình trạng bé học không tập trung.
Cha mẹ có thể ứng dụng phương pháp Pomodoro, một kỹ thuật quản lý thời gian nổi tiếng, để giúp bé tập trung cao độ trong các khoảng thời gian ngắn. Trẻ sẽ làm việc trong các phiên Pomodoro (thường là 25 phút) và sau đó có một khoảng nghỉ ngắn (khoảng 5 phút). Kỹ thuật này giúp tối đa hóa sự tập trung trong khoảng thời gian nhất định và tránh được cảm giác mệt mỏi, quá tải.
Việc ứng dụng phương pháp này không chỉ giúp ba mẹ quản lý thời gian theo kế hoạch mà còn dễ dàng đánh giá mức độ hoàn thành của từng nhiệm vụ. Trẻ có thể được nhắc nhở khi đến thời gian thực hiện nhiệm vụ, giúp duy trì sự chú ý một cách nhất quán. Một phụ huynh từng chia sẻ, anh đã áp dụng thành công phương pháp Pomodoro cho con gái học lớp 4. Thay vì yêu cầu con “làm hết bài tập”, anh đã chia thành các mục công việc nhỏ: 20 phút làm toán, nghỉ 5 phút uống nước, rồi tiếp theo là 20 phút làm tiếng Việt. Từ khi áp dụng cách dạy con tập trung học bài này, hiệu suất học tập của con gái anh đã cải thiện rõ rệt, con trở nên chủ động và ít bị xao nhãng hơn.
2.2. Tạo môi trường học tập yên tĩnh
Một không gian học tập yên tĩnh, gọn gàng và ít yếu tố gây xao nhãng là điều kiện tiên quyết để rèn luyện khả năng tập trung cho trẻ. Đây là một trong những cách dạy con tập trung hiệu quả nhất ngay tại nhà. Phụ huynh nên bố trí một góc học tập riêng cho con, cách xa các thiết bị giải trí như tivi, máy tính, điện thoại hoặc các loại đồ chơi hấp dẫn. Không gian này cần có đủ ánh sáng tự nhiên hoặc hệ thống chiếu sáng tiêu chuẩn, bàn ghế phải phù hợp với chiều cao của trẻ và được sắp xếp một cách khoa học, ngăn nắp.
Việc duy trì một khu vực học cố định giúp trẻ hình thành thói quen rõ ràng: mỗi khi ngồi vào bàn học đó, trẻ tự động hiểu rằng đây là thời điểm cần tập trung vào việc học. Đây là bước quan trọng để xây dựng nền tảng kỷ luật tự giác, giúp con tập trung hơn trong suốt quá trình học tập. Một người mẹ có con trai 8 tuổi từng chia sẻ rằng con chị luôn bị phân tâm khi học bài ở bàn ăn. Chị quyết định dọn một góc nhỏ trong phòng, đặt bàn học riêng quay lưng về phía TV. Sự thay đổi nhỏ bé này đã mang lại hiệu quả bất ngờ – chỉ sau một tuần, con trai chị đã tự giác ngồi vào bàn học mỗi chiều mà không cần mẹ nhắc nhở.
2.3. Sử dụng trò chơi tăng cường tập trung
Trẻ nhỏ vốn rất dễ bị cuốn hút bởi các hoạt động vui chơi. Vì vậy, nếu cha mẹ biết cách lựa chọn và lồng ghép các trò chơi một cách khéo léo, mỗi trò chơi không chỉ mang lại niềm vui mà còn trở thành công cụ đắc lực giúp con rèn luyện khả năng tư duy, xử lý tình huống và đặc biệt là tăng cường sự tập trung một cách tự nhiên. Đây là một trong những cách dạy con tập trung mà nhiều bậc phụ huynh có thể dễ dàng áp dụng ngay tại nhà.
Việc đưa các trò chơi tăng cường tập trung vào các khoảng thời gian trong ngày không chỉ làm cho việc học tập của trẻ trở nên nhẹ nhàng, thú vị hơn mà còn là một chiến lược khoa học để rèn luyện khả năng chú ý và kiên trì.
Dưới đây là một số trò chơi hiệu quả mà phụ huynh có thể tham khảo:
- Cờ vua, cờ tướng, sudoku: Những trò chơi này đòi đòi trẻ phải suy nghĩ chiến lược, dự đoán các bước đi tiếp theo và duy trì sự tập trung cao độ trong thời gian dài để đạt được mục tiêu cuối cùng. Chúng giúp phát triển tư duy logic và khả năng kiên nhẫn.
- Giải đố: Tùy theo độ tuổi và trình độ phát triển, phụ huynh có thể cho trẻ thử sức với các loại câu đố hình ảnh, chữ cái, câu đố logic đơn giản hoặc các trò chơi tìm điểm khác biệt. Loại trò chơi này kích thích khả năng quan sát tỉ mỉ, tư duy suy luận và sự kiên trì khi giải quyết vấn đề. Đối với những bé khó chú ý khi học, các trò chơi trí tuệ chính là một trong những cách dạy bé không tập trung hiệu quả.
- Xếp hình, lego: Trò chơi xếp hình, lắp ráp lego gia tăng sự tập trung của trẻ thông qua việc yêu cầu sắp xếp các mảnh ghép đúng vị trí, hoàn thiện một mô hình theo quy luật hoặc hình mẫu đã cho. Quá trình này rèn luyện sự khéo léo, khả năng nhận diện hình khối và tính kiên trì.
2.4. Đặt ra mục tiêu cụ thể, chi tiết để trẻ tập trung hơn
Một đứa trẻ có thể duy trì sự tập trung không phải nhờ vào sự nhắc nhở liên tục từ người lớn, mà là nhờ vào việc trẻ hiểu rõ điều mình cần làm và lý do tại sao phải làm. Do đó, việc đặt ra các mục tiêu rõ ràng, cụ thể và có thể đo lường được trong quá trình học tập chính là cách dạy con tự giác, giúp các em giảm thiểu sự xao nhãng và trở nên chủ động hơn trong mọi hoạt động.
Cha mẹ có thể hỗ trợ trẻ xác định những mục tiêu học tập cụ thể, dễ dàng theo dõi và hoàn thành, chẳng hạn như:
- “Hoàn thành 5 bài toán trong 30 phút.”
- “Đọc xong 3 trang sách tiếng Việt.”
- “Tô màu hết một tranh vẽ lớn trong buổi tối.”
- “Viết một đoạn văn ngắn về chủ đề đã cho.”
Khi hoàn thành được những mục tiêu này, dù là nhỏ, trẻ sẽ có cảm giác mình đang tiến bộ mỗi ngày – điều này nuôi dưỡng sự tự tin, tạo hứng thú và động lực mạnh mẽ, từ đó giúp trẻ tập trung tốt hơn vào các nhiệm vụ tiếp theo.
Cha mẹ có thể cân nhắc xây dựng “bảng nhiệm vụ hàng ngày” cho con với các mục tiêu rõ ràng như: “Làm 8 bài toán trong 25 phút”, “Đọc 3 trang truyện”, “Viết 1 đoạn văn ngắn”. Mỗi khi hoàn thành một nhiệm vụ, con được tự tích dấu tick và nhận sticker khuyến khích. Từ một đứa trẻ dễ bị xao nhãng, con đã trở thành một học sinh chủ động, biết tự quản lý thời gian và tập trung hơn. Đây là cách dạy con tập trung khi học vô cùng hiệu quả, đặc biệt phù hợp với những bé đang trong giai đoạn tiểu học cần sự định hướng ban đầu.
2.5. Khuyến khích vận động thể chất
Nếu bạn đang tìm cách giúp bé tập trung mà không muốn ép buộc hoặc phụ thuộc vào các thiết bị công nghệ, việc khuyến khích vận động thể chất chính là một hướng đi vô cùng đúng đắn và khoa học.
Trẻ nhỏ thường khó ngồi yên và duy trì sự tập trung trong thời gian dài, nhưng khi được tham gia vào các hoạt động thể chất phù hợp, mức độ chú ý của trẻ thường được cải thiện rõ rệt. Vận động giúp tăng cường lưu thông máu lên não, cung cấp lượng oxy và dưỡng chất cần thiết, từ đó nâng cao hiệu suất hoạt động của não bộ và giúp trẻ không còn bị xao nhãng. Đây là bí quyết dạy con chăm học đơn giản, hiệu quả có thể áp dụng ngay tại nhà.
Ngoài ra, thể dục thể thao còn là một cách tuyệt vời giúp trẻ giải tỏa căng thẳng và năng lượng dư thừa. Khi tinh thần được thư giãn, cơ thể được giải phóng, trẻ sẽ dễ dàng tiếp nhận và duy trì sự chú ý hơn trong học tập cũng như trong các hoạt động thường ngày. Phụ huynh có thể khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động như chạy bộ, đạp xe, bơi lội, chơi các môn thể thao đồng đội (bóng đá, bóng rổ), hoặc đơn giản là tập vài động tác vận động nhẹ nhàng tại nhà, nhảy dây, hoặc đi dạo trong công viên.
Một phụ huynh ở Hà Nội chia sẻ: Chị nhận thấy con trai 8 tuổi hay mất tập trung khi làm bài tập. Chị bắt đầu cho con thực hiện 10 phút bài tập yoga đơn giản mỗi sáng. Sau đó, mỗi buổi chiều trước khi học bài, con sẽ chạy bộ 15 phút quanh sân chung cư. Ban đầu, bé có vẻ mệt mỏi và không hứng thú. Tuy nhiên, chỉ sau 2 tuần thực hiện đều đặn, con chị ngồi làm bài tập trung hơn đáng kể – từ việc chỉ có thể tập trung 10-15 phút, giờ đây con có thể duy trì sự chú ý trong 40-45 phút liên tục. Điều đặc biệt, con không còn tình trạng ngồi không yên và hay nhìn sang chỗ khác như trước.
2.6. Luôn khen ngợi và động viên trẻ
Sự động viên đúng lúc và lời khen ngợi chân thành có thể tạo ra những chuyển biến tích cực mạnh mẽ, giúp bé tập trung hơn và duy trì những hành vi tốt. Khi nhận được lời khen cụ thể và đúng trọng tâm, trẻ thường có xu hướng lặp lại hành vi tích cực đó để tiếp tục được ghi nhận và đánh giá cao. Từ đó, những thói quen tốt sẽ dần được hình thành một cách tự nhiên.
Do đó, nếu trẻ vừa hoàn thành một bài tập mà không bị xao nhãng, phụ huynh có thể nói: “Con ngồi học rất nghiêm túc đấy, mẹ rất tự hào về sự tập trung của con!” hoặc “Bố thấy con đã rất cố gắng để hoàn thành bài tập này từ đầu đến cuối mà không hề mất tập trung, giỏi lắm!”. Những lời khen rõ ràng và cụ thể như vậy giúp trẻ hiểu chính xác điều gì đang được đánh giá cao, thay vì chỉ nghe những lời tán thưởng chung chung, thiếu định hướng.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nếu trẻ thường xuyên mất tập trung ở mức độ nghiêm trọng và các phương pháp khích lệ tại nhà chỉ mang tính hỗ trợ, không giải quyết được triệt để vấn đề. Với những trường hợp như trẻ 7 tuổi không tập trung khi học kéo dài, phụ huynh nên cân nhắc tham khảo ý kiến chuyên gia, bác sĩ tâm lý trẻ em hoặc giáo viên để xác định nguyên nhân cụ thể và có hướng can thiệp phù hợp, kịp thời.
2.7. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng và giấc ngủ
Trong quá trình áp dụng các cách dạy con tập trung hiệu quả, ba mẹ tuyệt đối không nên bỏ qua vai trò thiết yếu của chế độ dinh dưỡng và giấc ngủ đầy đủ. Não bộ của trẻ, giống như bất kỳ bộ phận nào khác của cơ thể, cần được nuôi dưỡng đầy đủ các dưỡng chất cần thiết để duy trì sự chú ý, tăng cường khả năng ghi nhớ và xử lý thông tin một cách hiệu quả.
Dưới đây là một số thực phẩm được biết đến với khả năng giúp tăng cường mức độ tập trung và chức năng nhận thức của trẻ:
- Cá hồi và các loại cá béo khác: Chứa DHA và EPA – hai loại axit béo omega-3 thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường chức năng nhận thức, cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.
- Hạt và quả giàu dinh dưỡng (óc chó, hạnh nhân, việt quất, dâu tây…): Cung cấp vitamin E, chất chống oxy hóa mạnh mẽ giúp bảo vệ tế bào não khỏi tổn thương, cùng với các dưỡng chất khác hỗ trợ hoạt động của não bộ.
- Ngũ cốc nguyên cám: Cung cấp năng lượng ổn định dưới dạng carbohydrate phức tạp, giúp duy trì lượng đường trong máu ở mức ổn định, từ đó cung cấp năng lượng liên tục cho não bộ trong suốt ngày học mà không gây ra tình trạng tăng giảm đường huyết đột ngột.
- Sữa và chế phẩm từ sữa: Bổ sung protein, canxi và vitamin nhóm B, tất cả đều là các yếu tố cần thiết hỗ trợ hoạt động chức năng của não bộ và hệ thần kinh.
Ngoài ra, trong giai đoạn phát triển quan trọng này, trẻ cần ngủ đủ từ 9-10 giờ mỗi ngày (tùy theo độ tuổi) để não bộ có thời gian nghỉ ngơi, phục hồi và củng cố thông tin. Giấc ngủ sâu và đủ giấc giúp trẻ tỉnh táo hơn, giảm mệt mỏi và sẵn sàng tiếp thu kiến thức mới một cách hiệu quả. Do đó, phụ huynh cần thiết lập và duy trì giờ đi ngủ đúng giờ cho trẻ, hạn chế trẻ sử dụng thiết bị điện tử ít nhất một giờ trước khi ngủ và đảm bảo không gian ngủ yên tĩnh, thoáng đãng và tối để trẻ có được chất lượng giấc ngủ tốt nhất. Đây là cách dạy trẻ kém tập trung nhưng mang lại hiệu quả bền vững từ bên trong.
Một phụ huynh tại Trung Hòa, Cầu Giấy từng chia sẻ với The Dewey Schools rằng chị rất lo lắng khi con gái 8 tuổi thường xuyên buồn ngủ trong lớp và khó tập trung khi làm bài. Sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ dinh dưỡng, chị đã điều chỉnh thực đơn cho con: bổ sung cá hồi 2 lần/tuần, cho con ăn hạt óc chó làm snack chiều, uống sữa trước khi ngủ và đảm bảo cháu đi ngủ đúng 21h thay vì 22h30 như trước. Chỉ sau 3 tuần thực hiện, cô giáo đã phản hồi tích cực về sự thay đổi rõ rệt: con tỉnh táo hơn, chăm chú nghe giảng và tham gia phát biểu tích cực hơn trong các giờ học. Điểm số các môn học của con cũng cải thiện đáng kể.
2.8. Đồng hành cùng bé trong học tập
Trẻ thường dễ tập trung hơn rất nhiều khi cảm thấy có người đồng hành, hỗ trợ và thấu hiểu bên cạnh. Sự hiện diện kịp thời từ cha mẹ không chỉ tạo cảm giác an tâm, an toàn mà còn góp phần giảm bớt áp lực tâm lý trong quá trình học tập. Khi bố mẹ thể hiện sự quan tâm đúng lúc, không quá can thiệp nhưng luôn sẵn lòng lắng nghe và giúp đỡ, trẻ sẽ không còn coi việc học là một gánh nặng. Điều này giúp trẻ ít bị phân tâm hơn và chủ động hơn trong việc hoàn thành công việc của mình. Đây cũng là một trong những cách dạy con tập trung hiệu quả được nhiều phụ huynh áp dụng thành công ngay tại nhà.
Tuy nhiên, đồng hành không có nghĩa là làm thay mọi việc cho con hay kiểm soát từng bước đi của con. Thay vào đó, phụ huynh nên lắng nghe những khó khăn, hướng dẫn khi trẻ thực sự cần sự giúp đỡ và tạo điều kiện để con tự đưa ra lựa chọn, giải quyết vấn đề trong những tình huống phù hợp với lứa tuổi. Khi được trao quyền chủ động, trẻ sẽ tự cảm nhận được vai trò và trách nhiệm của mình, từ đó chuyên tâm hơn và có động lực nội tại để tập trung vào việc học.
Trên thực tế, hiệu quả của cách dạy trẻ thiếu tập trung này đã được minh chứng qua trường hợp của nhiều cha mẹ. The Dewey Schools đã từng nhận được chia sẻ của một bậc phụ huynh sống tại Tây Hồ. Chị cho biết: trong quá trình thực hiện các cách dạy con tập trung, chị đã nhận thấy con gái 7 tuổi học tập hiệu quả hơn khi có mẹ ở gần. Tuy nhiên, thay vì ngồi giám sát con làm từng bài tập, chị chọn cách ngồi cạnh con để đọc sách hoặc xử lý công việc cá nhân của mình. Khi bé Khánh gặp khó khăn, chị không vội đưa ra đáp án mà hỏi: “Con nghĩ nên làm gì đầu tiên để giải quyết bài này nhỉ?”. Từ khi áp dụng phương pháp này, con đã có những thay đổi đáng kể: thời gian tập trung tăng từ 20 phút lên 45 phút, khả năng tự giải quyết vấn đề cải thiện rõ rệt và quan trọng nhất là con không còn cảm thấy căng thẳng hay áp lực khi học bài.
2.9. Hạn chế cho trẻ sử dụng điện thoại
Trong các cách dạy con tập trung hiệu quả, việc kiểm soát thời gian sử dụng điện thoại và các thiết bị điện tử khác là một phương pháp không thể bỏ qua, đặc biệt trong xã hội hiện đại. Các trò chơi điện tử hấp dẫn, mạng xã hội đầy màu sắc hay những thông báo liên tục từ các ứng dụng có thể dễ dàng khiến trẻ bị phân tâm, mất tập trung vào các hoạt động quan trọng hơn.
Tuy nhiên, thay vì cấm đoán hoàn toàn một cách tiêu cực, cha mẹ nên cùng con đặt ra những quy tắc rõ ràng, hợp lý về thời gian và mục đích sử dụng điện thoại. Ví dụ, không sử dụng điện thoại trong giờ học, trong bữa ăn hoặc ít nhất một giờ trước khi đi ngủ. Khi thời gian dùng điện thoại của trẻ được kiểm soát một cách hợp lý và có giới hạn, các em sẽ có cơ hội rèn luyện khả năng duy trì sự chú ý vào những hoạt động cụ thể và có ích hơn như đọc sách, làm bài tập, vận động thể chất hoặc tham gia các trò chơi tương tác với gia đình. Đây là một cách dạy con nghe lời và cũng là cách dạy con học tập trung hiệu quả, giúp trẻ hình thành thói quen tập trung và giảm sự phụ thuộc quá mức vào thiết bị công nghệ.
Một phụ huynh có con đang theo học tại The Dewey Schools chia sẻ, vợ chồng và các con anh đã cùng nhau thiết lập một “Khung giờ vàng gia đình”: Từ 19h-21h, tất cả thiết bị điện tử sẽ được cất vào một chiếc hộp đặc biệt đặt ở phòng khách. Trong 2 tiếng này, thay vì chơi điện thoại, cả gia đình dành thời gian để con em làm bài tập, đọc sách và trò chuyện cùng nhau. Ban đầu các con có chút phản đối vì thói quen cũ, nhưng sau 1 tháng kiên trì thực hiện, đây đã trở thành một thói quen yêu thích của cả nhà. Khả năng tập trung của các con cải thiện rõ rệt, từ việc chỉ có thể tập trung 15-20 phút, giờ đây con có thể duy trì sự chú ý trong 45-60 phút liên tục mà không cần nhắc nhở.
2.10. Dạy trẻ kỹ năng tự học
Nhiều phụ huynh nhận thấy rằng, việc dạy con chủ động và tự giác từ sớm là một cách dạy con tập trung tốt hơn trong học tập và cuộc sống. Khi trẻ biết cách đặt câu hỏi, tự tìm kiếm thông tin, phân tích vấn đề và chủ động giải quyết chúng, trẻ sẽ dần nâng cao khả năng tập trung nội tại mà không cần người lớn phải nhắc nhở hay kèm cặp thường xuyên. Kỹ năng tự học giúp trẻ trở thành người học chủ động, có trách nhiệm với việc học của mình.
Tại The Dewey Schools, kỹ năng tự học được đặc biệt chú trọng và phát triển thông qua triết lý “tổ chức sự trưởng trưởng thành của học sinh qua tự học – tự giáo dục”. Thay vì tiếp nhận kiến thức một chiều một cách thụ động, các em được hướng dẫn cách quan sát, đặt vấn đề, hình thành câu hỏi và tự tìm câu trả lời thông qua 4 nền tảng giáo dục hiện đại:
- Học qua dự án (Project-Based Learning): Phương pháp này khuyến khích triết lý “thực học – thực làm” thông qua việc thực hiện các dự án thực tế. Quá trình này đòi hỏi học sinh phải có sự kiên trì, chú ý liên tục để tìm tòi thông tin, phân tích vấn đề và hợp tác để đưa ra giải pháp cụ thể cho một vấn đề thực tiễn.
- Design Thinking (Tư duy Thiết kế): Giúp trẻ “đặt mình vào vị trí của người khác” và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo qua 5 bước: Thấu hiểu (Empathize) – Xác định vấn đề (Define) – Lên ý tưởng (Ideate) – Thử nghiệm (Prototype) – Kiểm tra (Test). Phương pháp này rèn luyện khả năng quan sát tỉ mỉ, tư duy có hệ thống và sự tập trung vào mục tiêu.
- Học tập truy vấn (Inquiry-Based Learning): Thay vì nghe giảng thụ động, các em được khuyến khích chủ động đặt câu hỏi “Tại sao?”, “Như thế nào?” và tham gia thảo luận để khám phá kiến thức. Điều này giúp phát triển tư duy phản biện, khả năng lắng nghe có chủ đích và sự tập trung vào việc tìm kiếm câu trả lời.
- Dạy học phân hóa (Differentiated Instruction): Đảm bảo mỗi học sinh được học theo cách phù hợp nhất với đặc điểm, năng lực và phong cách học tập cá nhân. Khi phương pháp giảng dạy phù hợp với từng em, động lực học tập sẽ tăng cao, quá trình tiếp thu kiến thức trở nên hiệu quả hơn và khả năng tập trung cũng được cải thiện đáng kể.
Những phương pháp giáo dục tiên tiến này của The Dewey Schools mang lại những thay đổi tích cực đáng kể trong thói quen học tập và khả năng tập trung của trẻ. Điều này được thể hiện rõ qua phản hồi của nhiều gia đình có con theo học tại đây: trẻ trở nên tự lập hơn trong việc hoàn thành bài tập, biết phân bổ thời gian hợp lý và có thể duy trì sự tập trung ổn định mà không cần sự kèm cặp hay nhắc nhở thường xuyên từ cha mẹ.
Thông qua bài viết trên của The Dewey Schools, hẳn quý phụ huynh đã nhận ra rằng cách dạy con tập trung hiệu quả là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, sự nhất quán và một sự hiểu biết sâu sắc về đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ. Từ việc tạo dựng một môi trường học tập phù hợp, biết cách chia nhỏ nhiệm vụ, ứng dụng các trò chơi giáo dục, đến việc đảm bảo chế độ dinh dưỡng và giấc ngủ đầy đủ – tất cả đều là những yếu tố góp phần quan trọng trong việc phát triển và củng cố khả năng tập trung cho trẻ. Bằng tình yêu thương, sự thấu hiểu và các phương pháp khoa học, mỗi cha mẹ đều có thể giúp con mình xây dựng nền tảng vững chắc cho một tương lai học tập và cuộc sống thành công.
