Giá trị thặng dư siêu ngạch: Bản chất, yếu tố ảnh hưởng và ví dụ thực tế

Giá trị thặng dư siêu ngạch còn được gọi là gì?

Giá trị thặng dư siêu ngạch là một khái niệm quan trọng trong kinh tế chính trị Mác-Lênin, phản ánh sự phát triển cao của lực lượng sản xuất và trình độ bóc lột tinh vi trong chủ nghĩa tư bản. Vậy, giá trị thặng dư siêu ngạch còn được gọi là gì và bản chất của nó là gì?

Giá trị thặng dư siêu ngạch – Biến tướng của giá trị thặng dư tương đối

Giá trị thặng dư siêu ngạch chính là hình thức biến tướng của giá trị thặng dư tương đối. Để hiểu rõ hơn, ta cần phân biệt hai khái niệm này. Giá trị thặng dư tương đối đạt được do giảm giá trị sức lao động thông qua giảm giá trị các tư liệu sinh hoạt cần thiết cho người lao động. Điều này có được nhờ tăng năng suất lao động xã hội trong các ngành sản xuất tư liệu sinh hoạt.

Giá trị thặng dư siêu ngạch, mặt khác, là phần giá trị thặng dư thu được do doanh nghiệp tư bản áp dụng công nghệ mới, kỹ thuật tiên tiến, tổ chức quản lý khoa học, làm cho năng suất lao động cá biệt của doanh nghiệp đó cao hơn năng suất lao động xã hội trung bình. Nhờ đó, hàng hóa của doanh nghiệp có giá trị cá biệt thấp hơn giá trị xã hội, và khi bán theo giá trị xã hội, doanh nghiệp thu được phần giá trị thặng dư trội hơn so với các doanh nghiệp khác.

Ví dụ, hai xưởng may cùng sản xuất áo sơ mi. Xưởng A áp dụng công nghệ mới, giảm thời gian lao động cá biệt để sản xuất một chiếc áo xuống còn 2 giờ, trong khi thời gian lao động xã hội cần thiết là 3 giờ. Khi bán mỗi chiếc áo, xưởng A thu được giá trị thặng dư siêu ngạch tương đương 1 giờ lao động.

Bản chất của giá trị thặng dư siêu ngạch

Bản chất của giá trị thặng dư siêu ngạch nằm ở việc nhà tư bản chiếm đoạt phần giá trị do năng suất lao động cá biệt cao hơn năng suất lao động xã hội tạo ra. Đây là động lực mạnh mẽ thúc đẩy các nhà tư bản không ngừng cải tiến kỹ thuật, đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất lao động. Tuy nhiên, giá trị thặng dư siêu ngạch chỉ tồn tại tạm thời, bởi vì các doanh nghiệp khác sẽ nhanh chóng bắt chước và áp dụng công nghệ mới, làm cho năng suất lao động xã hội tăng lên, giá trị xã hội của hàng hóa giảm xuống, và giá trị thặng dư siêu ngạch dần biến mất.

Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thặng dư siêu ngạch

• Trình độ khoa học kỹ thuật: Sự phát triển của khoa học kỹ thuật là yếu tố then chốt tạo ra giá trị thặng dư siêu ngạch.
• Năng lực quản lý: Tổ chức quản lý sản xuất khoa học, hợp lý giúp nâng cao năng suất lao động và giảm chi phí sản xuất.
• Trình độ tay nghề của công nhân: Công nhân có tay nghề cao sẽ sử dụng hiệu quả máy móc thiết bị, tạo ra nhiều sản phẩm hơn trong cùng một thời gian.
• Điều kiện tự nhiên: Các doanh nghiệp có lợi thế về điều kiện tự nhiên (ví dụ, khai thác tài nguyên) có thể tạo ra giá trị thặng dư siêu ngạch.

Giá trị thặng dư siêu ngạch và cạnh tranh

Giá trị thặng dư siêu ngạch là động lực thúc đẩy cạnh tranh giữa các nhà tư bản. Để giành được lợi thế cạnh tranh, các nhà tư bản không ngừng tìm cách tạo ra giá trị thặng dư siêu ngạch bằng cách đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất lao động. Quá trình cạnh tranh này thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng sự bóc lột của giai cấp công nhân.

Kết luận

Giá trị thặng dư siêu ngạch là một phạm trù kinh tế quan trọng trong lý luận Mác-Lênin, phản ánh một phương thức bóc lột tinh vi của chủ nghĩa tư bản. Việc nghiên cứu giá trị thặng dư siêu ngạch giúp chúng ta hiểu rõ hơn bản chất của chủ nghĩa tư bản và quy luật vận động của nền kinh tế thị trường.

Lưu ý: Bài viết này dựa trên quan điểm kinh tế chính trị Mác-Lênin. Các quan điểm khác có thể có cách giải thích khác về giá trị thặng dư siêu ngạch.

Nguồn: Mac Arena