Giai đoạn chuyển cấp từ mầm non lên bậc tiểu học luôn mang đến nhiều băn khoăn cho các bậc phụ huynh. Nỗi lo lắng liệu con có hòa nhập được môi trường mới, có theo kịp bạn bè hay không là điều hoàn toàn dễ hiểu. Để giúp con có một hành trình học tập suôn sẻ và tự tin ngay từ những bước đầu tiên, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ cùng ba mẹ tìm hiểu những kỹ năng quan trọng cần trang bị cho trẻ trước khi bước vào lớp 1.
I. Vì Sao Ba Mẹ Cần Chuẩn Bị Cho Trẻ Vào Lớp 1?
Tâm lý của trẻ 6 tuổi có nhiều thay đổi đáng kể, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong quá trình phát triển. Đây là thời kỳ chuyển tiếp quan trọng về môi trường học tập và sinh hoạt hàng ngày. Ở độ tuổi mẫu giáo, chương trình học chủ yếu xoay quanh các hoạt động ăn, chơi, ngủ. Tuy nhiên, khi lên tiểu học, trẻ bắt đầu làm quen với bài tập về nhà và một chương trình học hoàn toàn khác biệt, nghiêm túc và có kỷ luật hơn.
Bên cạnh đó, 6 tuổi cũng là lúc trẻ mở rộng các mối quan hệ xã hội, yếu tố này ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành tính cách sau này. Trẻ ở tuổi này vẫn còn hiếu động, tò mò về thế giới xung quanh và không ngừng khám phá. Nhận thức của trẻ dần rõ ràng hơn so với thời mầm non, và cái tôi cá nhân cũng bắt đầu hình thành. Do đó, việc thay đổi sang một môi trường đòi hỏi sự nghiêm túc và kỷ luật hơn có thể khiến trẻ khó hòa nhập, thậm chí trở nên ương bướng. Lúc này, vai trò hỗ trợ và đồng hành của ba mẹ là cực kỳ to lớn để giúp con làm quen và thích nghi hiệu quả.
II. Top 23 Kỹ Năng Ba Mẹ Cần Chuẩn Bị Cho Trẻ Vào Lớp 1
Việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 không chỉ đơn thuần là mua sắm đồ dùng học tập hay luyện chữ, tập đếm. Đó là một quá trình toàn diện, bao gồm cả tâm lý, thói quen sinh hoạt, kỹ năng học thuật và xã hội. Tất cả những yếu tố này đều đóng vai trò thiết yếu để con phát triển vững vàng từ những bước khởi đầu.
1. Chuẩn Bị Đồ Dùng Học Tập
Những vật dụng cần thiết như sách giáo khoa, vở 5 ô li, bút chì, tẩy, thước kẻ, bút màu, cặp sách… là những thứ ba mẹ nên chuẩn bị cho con. Đối với trẻ học trường quốc tế, các vật dụng này thường được tính trong chi phí sách vở và sẽ được giáo viên cung cấp đầy đủ.
2. Làm Quen Với Môi Trường Học Mới
Khi trẻ được 5 tuổi, phụ huynh nên bắt đầu cho con làm quen với trường tiểu học tương lai. Có thể dẫn bé tham quan trường khi có dịp, hoặc mỗi khi đi ngang qua, ba mẹ hãy gợi ý bằng những câu nói như: “Đây là ngôi trường con sẽ học khi lên lớp 1 đấy!”. Hình ảnh các anh chị lớn cắp sách đến trường trong bộ đồng phục sẽ kích thích sự tò mò và mong muốn khám phá của trẻ, giúp con bớt bỡ ngỡ hơn sau này.
3. Kể Những Câu Chuyện Về Trường Tiểu Học
Trước khi bước vào một môi trường hoàn toàn mới lạ, trẻ thường có tâm trạng lo lắng và đôi chút sợ hãi. Những câu chuyện về trường tiểu học của ba mẹ sẽ phần nào trấn an các bé, giúp con định hình rõ hơn về nơi mình sắp học. Ba mẹ có thể kể về:
- Ngôi trường ba mẹ từng theo học.
- Những kỷ niệm vui thời tiểu học.
- Kỷ niệm đáng nhớ với thầy cô giáo, bạn bè.
- Các trò chơi ngày xưa.
Ngoài ra, phụ huynh có thể lồng ghép kể về trường tiểu học mới của con hoặc đăng ký các tour tham quan trường trực tiếp cùng bé để trẻ có trải nghiệm thực tế.
4. Trang Bị Kỹ Năng Tiếng Việt Cho Trẻ
Bảng chữ cái
Dạy bé đọc bảng chữ cái theo cả chiều xuôi và ngược để con thuộc mặt chữ. Ưu tiên dạy và nhận diện nguyên âm trước (o, ô, ơ, a, ă, â, e, ê, i, u, ư, y). Kết hợp dạy các dấu thanh (a, à, á, ả, ạ, ã…) theo thứ tự từ trên xuống, từ trái qua phải để trẻ quen giọng, sau đó mới chuyển sang ghép vần và đặt phụ âm trước nguyên âm có dấu. Ba mẹ nên giúp trẻ ôn tập 5-6 lần mỗi ngày để ghi nhớ lâu hơn.
Ghép nguyên âm đơn
Hướng dẫn trẻ ghép phụ âm với nguyên âm đơn để tạo thành từ đơn, ví dụ: B + A = BA. Lưu ý chỉ nên hướng dẫn những từ có nghĩa, tránh các từ vô nghĩa. Khi trẻ ghép được từ, hãy đưa ra ví dụ để trẻ hiểu từ đó nằm trong chữ gì (ví dụ: từ “Ca” trong “cái ca”). Thường xuyên hỏi các câu hỏi mở để tăng vốn từ cho trẻ: “Con hãy nói ba mẹ biết chữ “ngon” có trong từ gì không?”.
Ghép nguyên âm đôi
Tương tự, ghép các phụ âm và thêm dấu thanh để tạo ra từ và tiếng. Thêm ngữ cảnh, sự vật, sự việc vào các từ/tiếng để trẻ ghi nhớ lâu hơn.
Từ đơn có thanh
Sau khi trẻ biết đánh vần, ba mẹ nên ghép thêm dấu thanh vào các từ đơn để tạo từ mới (ví dụ: ba-huyền-bà, bô-sắc-bố). Với một từ đơn, hãy ghép nhiều dấu thanh để trẻ thấy sự đa dạng và khuyến khích trẻ giải thích từ nào có nghĩa, từ nào không để giúp con viết chính tả tốt hơn. Ưu tiên các từ dùng trong giao tiếp hàng ngày.
Luyện viết cho trẻ
Dạy con cách cầm bút để tô màu, sau đó chuyển sang luyện viết các nét cơ bản và các chữ cái có nét đó. Học 1 nét mỗi ngày, trong khoảng 2 tháng trẻ có thể biết viết.
Luyện kỹ năng đọc hiểu
Thường xuyên kể chuyện, đọc sách cho trẻ nghe và hỏi những câu hỏi đơn giản xoay quanh nội dung để kiểm tra mức độ hiểu của trẻ, đồng thời giúp con xây dựng vốn từ vựng và khả năng tập trung. Khi con biết đánh vần, ba mẹ nên giúp trẻ luyện đọc các từ, câu có nghĩa trong truyện ngắn hoặc đoạn văn, hướng dẫn cách ngắt hơi sau dấu chấm, dấu phẩy.
5. Trang Bị Kỹ Năng Làm Toán Cho Trẻ
Hướng dẫn trẻ làm các phép tính cộng trừ đơn giản giúp con không bỡ ngỡ khi vào lớp 1. Có thể áp dụng 5 bước sau:
- Bước 1: Dạy trẻ đếm từ 1 đến 10 và tăng dần lên 100, kết hợp nhận diện mặt số.
- Bước 2: Dạy trẻ đếm số nhảy (2-4-6-8-10…), giải thích rằng cộng 2 đơn vị sẽ có số tiếp theo (áp dụng cho cả phép trừ).
- Bước 3: Dùng que tính, bi hoặc các vật dụng xung quanh để hiện thực hóa phép tính, giúp trẻ tiếp thu trực quan.
- Bước 4: Hướng dẫn các phép tính đơn giản như 1+1, 9+0… (trong phạm vi số nhỏ).
- Bước 5: Gợi ý trẻ mở rộng tư duy bằng các câu hỏi: “Có bao nhiêu cách để tạo nên số 9?”, “Làm sao để tạo ra số 5?”…
Ba mẹ cũng có thể linh hoạt đưa toán học vào thực tế, ví dụ khi đi chợ hỏi: “Hãy giúp mẹ đặt 3 quả cà chua vào rổ nhé”, “Nếu mẹ mua 4 quả dưa leo với 5 quả cà chua thì trong giỏ mẹ sẽ có bao nhiêu quả?”. Những bài học thực hành này giúp trẻ thích thú, tăng cường trí nhớ và tiếp thu tốt hơn.
6. Ba Mẹ Cần Kiên Nhẫn Và Không Ép Trẻ Học
Trong giai đoạn chuyển tiếp này, việc nhồi nhét quá nhiều kiến thức hay dùng đòn roi sẽ khiến trẻ hình thành suy nghĩ tiêu cực, mất hứng thú học tập, sinh ra chán nản và áp lực. Ba mẹ hãy kiên nhẫn đồng hành, tạo môi trường học tập thoải mái nhất cho con.
7. Kỹ Năng Tập Trung
Ở mầm non, trẻ hành xử theo cảm tính, nhưng lên tiểu học đòi hỏi nề nếp và khuôn phép hơn. Khi dạy trẻ học, sau khi con nắm vững nguyên tắc, ba mẹ nên lánh đi và quy định thời gian quay lại kiểm tra, cũng như hình phạt/thưởng nếu con không hoàn thành. Việc để con có không gian yên tĩnh giúp tăng sự tập trung và hoàn thành bài tập tốt hơn.
8. Khái Niệm Về Thời Gian
Phụ huynh nên giúp bé phân biệt các khái niệm thời gian cơ bản: hôm qua, hôm nay, ngày mai, tuần trước, tuần sau… Đồng thời dạy cách xem đồng hồ, gọi tên các giờ trong ngày. Kỹ năng này giúp trẻ làm quen với thời khóa biểu và tự giác hơn khi đi học.
9. Kỹ Năng Đặt Câu Hỏi
Trẻ con rất tò mò nhưng thường không biết cách diễn đạt. Ba mẹ nên hướng dẫn trẻ cách đặt câu hỏi cơ bản như “tại sao”, “khi nào”, “vì sao” để được giải đáp chính xác. Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi thường xuyên hoặc đặt câu hỏi ngược lại để kích thích sự tò mò, tìm hiểu. Cách này giúp bé mở rộng nhân sinh quan và tự tin phát biểu trước lớp.
10. Hướng Dẫn Trẻ Sử Dụng Máy Tính
Với cải cách giáo dục hiện nay, trẻ cấp 1 sẽ làm quen với kỹ năng ICT (công nghệ truyền thông và máy tính). Ba mẹ nên tập dần cho trẻ cách sử dụng chuột qua các trò chơi phù hợp, dạy cách tắt mở máy. Trẻ em thông minh sẽ học rất nhanh và không bối rối khi tiếp xúc với máy tính trong chương trình lớp 1.
11. Kỹ Năng Chia Sẻ Với Người Khác
Nhiều trẻ được cưng chiều dễ có xu hướng ích kỷ. Ba mẹ hãy dạy trẻ biết cách san sẻ mọi thứ để con sớm ý thức được sự bình đẳng, hình thành nhân cách tốt, tránh bị bạn bè cô lập. Cùng con tham gia các hoạt động thiện nguyện, quyên góp và giải thích ý nghĩa của việc chia sẻ để nuôi dưỡng tính thiện lành trong con.
12. Giúp Trẻ Học Các Bài Hát Thiếu Nhi
Giai điệu và ca từ hóm hỉnh của những bài hát thiếu nhi luôn thu hút trẻ. Ba mẹ hãy cho trẻ xem chương trình, nghe nhạc thiếu nhi và cùng con học thuộc. Điều này giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, đồng thời tăng tự tin khi học các môn âm nhạc ở trường.
13. Học Cách Tự Chăm Sóc Bản Thân
Nếu ở mẫu giáo, trẻ được giáo viên hướng dẫn dọn dẹp đồ chơi, thì ở tiểu học, các em cần học cách tự mặc quần áo, chuẩn bị giày dép, thắt dây giày… Vì tiểu học sẽ không còn bảo mẫu theo sát như trước, việc rèn luyện tính tự lập ngay từ bây giờ là rất cần thiết.
14. Kỹ Năng Có Trách Nhiệm
Phụ huynh nên tập cho trẻ biết có trách nhiệm bằng cách quy định giờ học, giờ làm bài xong mới được đi ngủ, hay đúng giờ phải rửa tay ăn cơm mà không cần nhắc nhở. Những thói quen nhỏ này giúp trẻ có trách nhiệm hơn với bản thân và hoàn thành tốt công việc được giao.
15. Kỹ Năng Nhận Biết Thế Giới Xung Quanh
Hướng dẫn trẻ nhận biết động, thực vật, đồ vật (dụng cụ học tập, sách vở), sự vật, sự việc xung quanh giúp con có cảm quan tốt hơn. Những kiến thức này bổ trợ trong học tập, giúp trẻ tiếp thu nhanh hơn khi gặp trong sách vở và dễ dàng so sánh, tổng hợp dữ liệu. Đưa trẻ đến sở thú, siêu thị, công viên hay đi du lịch thường xuyên sẽ tạo điều kiện cho trẻ trải nghiệm cuộc sống.
16. Kỹ Năng Giao Tiếp
Ba mẹ nên khuyến khích trẻ bày tỏ ý kiến, cảm xúc, đặc biệt khi cần hỗ trợ. Dành thời gian trò chuyện, tổ chức các trò chơi đơn giản để trẻ biết cách giới thiệu bản thân hoặc tạo tình huống để con tập giao tiếp giải quyết vấn đề. Những thực hành đơn giản tại nhà này giúp trẻ tự tin giao tiếp với bạn bè khi vào lớp 1.
17. Kỹ Năng Làm Việc Nhóm
Ở tiểu học, trẻ sẽ học cách làm việc nhóm để cùng tìm đáp án bài tập hay hoàn thành nhiệm vụ. Để trang bị kỹ năng này, ba mẹ nên tạo các tình huống để cùng con hoàn thành một nhiệm vụ. Trong quá trình đó, cần chú ý biểu hiện cảm xúc của trẻ, đặc biệt khi giận dữ, để giúp con điều chỉnh kịp thời, biết cách kiềm chế, bày tỏ cảm xúc và lắng nghe quan điểm người khác. Kỹ năng làm việc nhóm tốt sẽ giúp con tiến bộ nhanh trong học tập.
18. Trở Thành Người Bạn Của Con
Ở bất kỳ môi trường nào, trẻ cũng cần bạn đồng hành. Phụ huynh nên quan sát hoặc trao đổi với giáo viên để biết bạn bè của con trên lớp. Về nhà, hãy hỏi thăm bạn bè của con để trẻ cảm thấy ba mẹ cũng gần gũi như bạn. Từ đó, trẻ sẽ tin tưởng chia sẻ tâm tư, giúp phụ huynh hiểu con hơn và kịp thời tháo gỡ rắc rối.
19. Đánh Thức Sự Sáng Tạo Trong Con
Trẻ con là những nghệ sĩ tài ba. Ba mẹ hãy quan sát trẻ yêu thích điều gì. Nếu trẻ thích nghe kể chuyện và tò mò, hãy tạo thói quen kể chuyện trước khi ngủ, sau đó gợi ý trẻ tự xây dựng câu chuyện của riêng mình. Ba mẹ sẽ bất ngờ trước sự sáng tạo của trẻ. Đối với trẻ có tài năng thiên phú như vẽ, múa hát, phụ huynh có thể đăng ký các lớp bổ trợ khi con vào lớp 1 để mài giũa kỹ năng.
20. Khuyến Khích Trẻ Vận Động Mỗi Ngày
Thời khóa biểu tiểu học có nhiều môn hơn mẫu giáo, đòi hỏi trẻ có thể chất tốt để tránh buồn chán, mệt mỏi. Phụ huynh hãy giúp trẻ hình thành thói quen tập thể dục buổi sáng, đạp xe ở công viên hay các trò chơi vận động khác để bé khỏe mạnh, tinh thần minh mẫn và tăng sự gắn kết gia đình.
21. Nhận Biết Thức Ăn Tốt Và Không Tốt Cho Sức Khỏe
Từ tiểu học, giờ giải lao hay ra về không có sự kiểm soát chặt chẽ của ba mẹ hay thầy cô, trẻ thường thích mua quà vặt. Việc hướng dẫn trẻ phân biệt thức ăn tốt và không tốt là rất cần thiết.
- Cùng trẻ vào bếp để hướng dẫn loại thức ăn nào tốt, chuyển hóa thành vitamin gì nuôi cơ thể.
- Nhắc nhở trẻ trong mỗi bữa ăn về thực phẩm cần tránh.
- Mở ảnh tác hại khi ăn quá nhiều kẹo hay bánh ngọt để dạy trẻ cách lựa chọn thức ăn.
22. Dành Thời Gian Cho Ngày Đầu Tiên Trẻ Đến Trường
Ngày đầu tiên đi học là một kỷ niệm đáng nhớ trong cuộc đời trẻ. Ba mẹ hãy sắp xếp thời gian đến dự lễ khai giảng cùng con. Điều này giúp trẻ cảm thấy an tâm và thích thú hơn khi có ba mẹ đồng hành.
23. Tặng Quà Nho Nhỏ Cho Con
Để đánh dấu cột mốc quan trọng này, ba mẹ nên chuẩn bị quà tặng sau buổi lễ khai giảng như một lời động viên, khuyến khích:
- Bánh kẹo trẻ thích.
- Một chú gấu bông nhỏ, sticker dán cặp hoặc đồ chơi nhỏ.
- Một bữa ăn có các món con thích với đầy đủ thành viên gia đình để trẻ cảm thấy cần cố gắng trong học tập.
III. Môi Trường Tiểu Học Tại Trường Quốc Tế Việt Úc (VAS)
Nắm bắt tâm lý lo lắng của phụ huynh khi con chuyển cấp, Trường Quốc tế Việt Úc (VAS) thường xuyên tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề “Cùng VAS chuẩn bị tâm thế tự tin cho con vào lớp 1” nhằm trang bị kiến thức cần thiết cho cả phụ huynh và học sinh.
VAS tự hào là trường quốc tế đạt chuẩn Cambridge từ cấp mầm non đến trung học, với hơn 16 năm kinh nghiệm đào tạo nhiều thế hệ học sinh ưu tú. Thành công và uy tín của VAS đến từ những yếu tố then chốt sau:
1. Chương trình đào tạo chuẩn Cambridge
VAS cung cấp 03 lộ trình Cambridge cụ thể, đáp ứng nhu cầu và định hướng tương lai đa dạng của học sinh:
- Lộ trình CEP: Kết hợp Chương trình Giáo dục quốc gia của Bộ GD&ĐT với chương trình CEP, tập trung phát triển kỹ năng tiếng Anh.
- Lộ trình CAP: Kết hợp Chương trình Giáo dục quốc gia của Bộ GD&ĐT với chương trình học thuật Cambridge (CAP).
- Lộ trình CAPI: Là Chương trình Tích hợp Quốc tế Toàn phần Cambridge, nơi học sinh học hoàn toàn bằng tiếng Anh các môn học và đi sâu vào chương trình học thuật Cambridge, song song với một số môn của Chương trình đào tạo Quốc gia.
Với 3 lộ trình này, học sinh tốt nghiệp sẽ nhận được chứng chỉ và bằng cấp quốc tế tương ứng, tạo bước đệm vững chắc cho các bậc học cao hơn hay vào các trường đại học hàng đầu thế giới.
2. Cơ sở vật chất hiện đại
VAS là hệ thống trường học tiên phong xây dựng cơ sở vật chất hiện đại, theo lối kiến trúc xanh, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của Cambridge. Là trường thành viên của Cambridge School, VAS luôn vượt qua các kỳ kiểm tra định kỳ của Cơ quan Đánh giá Giáo dục Quốc tế Cambridge (CAIE) để duy trì vị thế là môi trường học tập năng động, sáng tạo. Hệ thống internet tốc độ cao, máy chiếu, màn hình, máy tính được ứng dụng tối đa trong dạy và học. VAS còn đầu tư các phòng học chức năng như phòng thể dục thể thao trong nhà, hồ bơi, sân bóng, phòng âm nhạc, thư viện, phòng hội họa, phòng Lab… phục vụ toàn diện cho quá trình học tập và nghiên cứu của học sinh.
3. Chất lượng đội ngũ giáo viên
Đội ngũ giáo viên giàu kinh nghiệm, chuyên môn cao, thường xuyên được bồi dưỡng kiến thức và trải qua các kỳ tập huấn chuyên sâu do CAIE tổ chức và cấp bằng, là nền tảng để VAS đào tạo những thế hệ tương lai đầy tiềm năng. Bên cạnh giáo viên Việt Nam, VAS còn có đội ngũ giáo viên nước ngoài đến từ Anh, Mỹ, Pháp, Úc, Canada, New Zealand… được tuyển chọn qua tiêu chí khắt khe về bằng cấp chuyên môn, khả năng phát âm chuẩn, kinh nghiệm giảng dạy thực tiễn, khả năng tổ chức quản lý lớp học và tinh thần trách nhiệm, yêu nghề.
4. Nhiều hoạt động ngoại khóa bổ ích
Ngoài chương trình học thuật, VAS còn tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa vui chơi bổ ích giúp học sinh phát triển toàn diện từ thể chất đến tinh thần, biết vận dụng kỹ năng vào thực tế. Một số hoạt động tiêu biểu:
- Dã ngoại: Về nguồn, tham gia lễ hội cùng người dân địa phương, củng cố kiến thức và nâng cao hiểu biết thực tế.
- Phát triển tài năng: VAS’s Got Talent, VAS Olympics, hùng biện tiếng Anh… tìm kiếm và ươm mầm đam mê.
- Thiện nguyện: VAS Talks, trồng cây xanh, thi sáng tạo tái chế, VASer vì cộng đồng… nâng cao ý thức xã hội và trách nhiệm cộng đồng.
Kết Luận
Với những kỹ năng mà ba mẹ cần chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 đã được chia sẻ ở trên, hy vọng quý phụ huynh sẽ dành nhiều thời gian quan tâm và đồng hành cùng con trong giai đoạn chuyển tiếp quan trọng này. Sự chủ động chuẩn bị kỹ lưỡng từ ba mẹ sẽ là nền tảng vững chắc, giúp trẻ tự tin, hứng thú và gặt hái nhiều thành công trong suốt chặng đường học tập sắp tới.
